Twitter
Visit Us
YOUTUBE
YOUTUBE
LINKEDIN
Share

MÜSLÜMAN KARDEŞLER KİMDİR? (Birinci Bölüm)

Müslüman Kardeşler Örgütü’nün faaliyetleriyle ilgili İngiltere Başbakanı David Cameron’ın talimatıyla 2014’te başlatılan soruşturma neticelendi. Terör örgütü sayılması için Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan tarafından silah antlaşmalarını iptal etme yönünde tehdit edilen İngiltere Hükümeti çareyi “orta yol” da buldu. Cemaatin terör örgütü olmadığını, fakat Müslüman Kardeşler mensubu olmanın ya da teşkilatla bağ kurmanın “radikallik göstergesi” olarak görülebileceğini açıkladı.

Müslüman Kardeşler Örgütü’nün (İhvan-ı Müslimin) tarihsel gelişimine bakıldığında, Mısır’da, Demokratik ve laik Wafd Partisi’nin yolunu engellemek için İngiltere ile monarşi tarafından desteklenen ve Hasan el-Benna tarafından 1927 yılında Mısırlı Gençler Cemaati olarak kurulmuş, 1928 yılında Müslüman Kardeşler ismini almıştır.

Müslüman Kardeşler, pek çok okul, hastane, cami ve fabrika kurarak aynı zamanda bir sosyal, siyasi ve dini birlik haline gelmiş, Benna’nın vizyonunu gerçekleştirecek bir organizasyon yapısı oluşturarak adeta “devlet içinde devlet” olarak anılır olmuşlardır. Benna, örgütü, mevcut ağlara, özellikle cami ve sosyal yardım kuruluşları ile mahalli gruplara dayandırmıştır.

1938’den sonra politize olmaya başlayan Müslüman Kardeşler, saf bir İslami dünya talep ederek Batılılaşmayı ve dinden uzaklaşma sayılan laikleşmeyi reddediyordu. Hasan el-Benna’nın temel hedefi, İslam devleti ve Müslümanların birliğini kurmaktı. Bunlara erişmek için öncelikle İslam toprakları özgürlüğe kavuşturulmalıydı. Benna, toplumsal sorunların ve Müslüman dünyasının gerilemesinin suçunu öncelikle Avrupa emperyalizminde ve Batılılaşmış Müslüman elitte buluyordu.

Halifeliğin, Mustafa Kemal Atatürk tarafından kaldırılmasının verdiği rahatsızlık nedeniyle halifelik konusunda ciddi atılımlar yaparak, bütün İslam toprakları ve özellikle de Arap toprakları arasındaki bağları güçlendirmek yönünde harekete geçmişlerdir.

Müslüman Kardeşler, İslam devleti ve İslam toplumu kurma hedefinden sapmadan sadece yöntem değiştirerek, gerek hükümet değişikliğinde, gerekse toplumsal dönüşümlerde eylemlerde bulunmaktan da geri kalmamışlardır. Öncelikle, İslamcılığı tabana yayarak devleti tabandan kuşatmayı ve iktidarı bu yolla almayı planlama yoluna giderek kendilerini, halkın eğitilmesi, uyandırılması, kamuoyunun değiştirilmesi ve insanlar arasında cihad fikrinin yaygınlık kazanması konusundaki çalışmalara yöneltmişlerdi.

Müslüman Kardeşler Örgütü, 1940’lı yıllarda özellikle 1945’te, örgütsel yapısını sağlamlaştırdıktan sonra, tam anlamıyla siyasi bir parti konumuna kavuşmuştur. Böylece, 1941 yılındaki parlamento seçimleri için kendi adaylarını göstermiştir.

İslamcılar tarafından bölücü olarak nitelendirilen Arap milliyetçiliği, 1950-1960’lı yıllarda Batı’nın Ortadoğu’daki çıkarlarına yönelik de tehdit unsuru olarak algılanmıştır. Bu algı ABD ve İngiltere’nin, İslamcıları, milliyetçi Arap yönetimlerine ve Sovyetler Birliği’nin bölgedeki çıkarlarını zayıflatma yönünde silah olarak görmesine sebep olmuştur. Nitekim İran ve Suriye’deki liderleri devirmek, Mısır’daki siyasi ortamı kendilerine göre düzenlemek amacıyla gizli operasyonlar düzenlemişlerdir. İsrail de, İslamcıların Milliyetçilere göre daha rahat yönetilebilir oldukları inancı ile 1960’lı yıllarda, Mısır’daki Müslüman Kardeşler Örgütü’nün Filistin kanadı olarak kurulan Hamas’ın lideri Şeyh Ahmet Yasin’i hapisten çıkarıp örgüte para aktararak, Yaser Arafat önderliğindeki FKÖ’ye karşı bir araç olarak kullanmayı amaçlamıştır 1967 Arap- İsrail Savaşı sonrası kargaşa içine düşen Arap dünyasında, itibar kaybeden milliyetçi rejimler devamlarını sağlayabilmek için şiddete başvurarak diktatörlükle istikrar sağlayabilmişlerdir. Bu duruma tepki olarak Müslüman Kardeşler, 1970’li yıllarda Seyyid Kutub’un düşüncelerinden esinlenerek daha radikal bir İslamcı yol izlemiştir.

Müslüman Kardeşler, çeşitli meslek birliklerindeki önderlik rolleri ile siyasi olarak ön plana çıkmıştır. Sivil toplum kuruluşu gibi hareket etmeleri, militan İslamcılardan kendilerini belirgin şekilde ayırmıştır. Hukuki ve yasal engeller nedeniyle kendi adıyla siyasi bir parti kuramayan Müslüman Kardeşler, Mısır’daki demokratikleşme sürecinde söz sahibi olabilmek için başka muhalif akımlarla ortaklaşa hareket etmiştir.

Müslüman Kardeşler, deviremeyeceklerini düşündükleri mevcut Arap rejimlerine yönelik bir harekâtı düşünmüş olsalar da, bu niyetlerini asla açıklamamışlardır. Yalnız fırsat buldukça ve kendilerini güçlü hissettikleri zamanlarda, zayıf gördükleri Arap yönetimlerini (Sudan, Cezayir, Tunus, Suriye gibi) devirme girişiminde bulunmuşlardır.

Arap Baharı ile Arap ülkelerindeki demokratik dönüşümlere paralel olarak, iktidara geldiklerinde demokrasinin genel prensiplerine uyacaklarını taahhüt eden Müslüman Kardeşlerin, çeşitli ulusal ve uluslararası çevrelerde siyasi olarak etkinliğinin artması konusunda destekleyenlerinin sayısının arttığı görülmektedir. Ancak, Müslüman Kardeşlerin din siyaset ayrımı Batılı anlamdan farklı olduğundan bu açıklama biraz çelişkili olmuştur.

Bahar Devrimi havası içerisinde bazı ülkelerde İslamcıların iktidara gelmesi, devrim söylemlerinden biri olan çoğulculuk anlayışına göre hareket etmemeleri ve kendi görüşlerinin ağırlıkta olduğu anayasal çalışmalar yapmaları, 1950’li ve 1960’lı yıllarda yönetimde olan “milliyetçi” selefleri gibi yönettikleri ülkelerde ideolojik ve siyasi çekişme (Sünni- Şii çatışması gibi) endişelerini haklı çıkarmıştır.

(Devam Edecek)

Kaynakça

AMİN, Samir, “Political Islam in the Service of Imperialism”, (2007), Volume 59, Issue 07 (December),http://monthlyreview.org/2007/12/01/political-islam-in-the-service-of imperialism

BULUT, Faik, İslamcı Örgütler 2, Cumhuriyet Kitapları, İstanbul, 2009.

ÇAĞLAYAN, Selin, Müslüman Kardeşler’den Yeni Osmanlılar’a İslamcılık, 2.b., İmge Kitabevi, Ankara, 2011.

el-BENNA, Hasan, Hatıralarım (Müslüman Kardeşler), 3.b., Beka yay., İstanbul, t.y.

ESPOSİTO, John L., Kutsal Olmayan Savaş İslamcı Terör, Oğlak yay., İstanbul, 2003.

FULLER, Graham E., İslamsız Dünya, 2.b., Profil yay., İstanbul, 2010.

GERGER, Haluk, ABD-Ortadoğu-Türkiye, 2.b., Ceylan yay., İstanbul, 2006.

GERGES, Fawaz, Amerika ve Siyasal İslam, 2.b., Anka yay., İstanbul, 2001.

MUNSON, Ziad, (2001) “İslamic Mobilization: Social Movement Theory and The Egyptian Muslim Brotherhood”, www.lehigh.edu/~zim2/p487.pdf

ROY, Oliver, Siyasal İslamın İflası, çev.Cüneyt Akalın, Metis yay., İstanbul, 2005.