Katalonya yerel parlementosu bölgenin bağımsızlığı için 1 Ekim’de referandum düzenleme kararı almıştı. Amaçlanan da bu referandumun gerçekleştirilmesi ve kararın bağımsızlık yönünde çıkması halinde de en kısa sürede bağımsızlığın resmi olarak ilan edilmesi. Ancak İspanya hükümeti bu referanduma şiddetle karşı çıkmakta, gerekçe olarak da bu sürecin anayasaya aykırı olmasını göstermektedir. Katalonya tarafı ise referandumda evet kararı çıkması durumunda buna İspanya’nın yapabileceği hiçbir şey olmadığını söylemekte. Referanduma kısa süre kalmışken Katalonya ile İspanya arasında referandumu gerçekleştirme mücadelesi başlamış durumda. İspanya ülke genelinde yetkili olan polisi kullanarak bölgede referandum için gerekli olan oy pusulası, poster, sandık vb. materyallere el koydu. Çeşitli siyasileri ve bürokratları gözaltına aldı. Ancak Katalonya halkı bu tür baskınlar esnasında hemen sokağa çıkarak büyük tepkiler ortaya koymaktadır. Son olarak geçtiğimiz günlerde yapılan bir baskın esnasında İspanyol polisi halk tarafından binaya hapsedilmiş ve Katalonya’nın yerel polisleri sayesinde oradan çıkabilmişti. Bununla beraber İspanya hükümeti Katalonya’nın referandum için kamusal bütçeyi kullanmasını engellemek adına adımlar atmaktadır.

Referandumun nasıl gerçekleştirileceği ve olumlu bir sonuç çıkması halinde Katalonya’nın bağımsızlığını nasıl kabul ettireceğini henüz öngörmek zor olsa da olası bir bağımsızlığın her iki tarafı ve Avrupa Birliği’ni özellikle ekonomik açıdan nasıl etkileyebileceğine dair öngörüler bulunmaktadır. Katalonya’nın İspanya içerisindeki durumundan bahsetmek öncelikle yararlı olacaktır.

Katalonya İspanya’nın içerisindeki 17 özerk yönetime sahip bölgeden birisidir. 46 milyonluk İspanya nüfusunun yaklaşık 7,5 milyonu Katalonya bölgesinde yaşamaktadır. 35 bin dolar civarındaki kişi başı milli geliriyle İtalya, İsrail, Güney Kore gibi gelişmiş ülkelerin önünde bulunmaktadır. Yaklaşık 1,2 trilyon avroluk İspanya GSMH’nın %20si kadarı Katalonya bölgesine aittir. İspanya’nın yaptığı ihracatın %70’i Katalonya aracılığıyla dağıtılır ve toplam ihracatın %25’i Katalonya’da üretilmektedir. Aynı zamanda bütün İspanya içerisinde yeni girişimlere en çok yatırım çeken ve en çok inovasyonun yapıldığı bölgedir. Sanayi ve finans sektörü açısından da İspanya’nın kalbi sayılmaktadır. Turistik bakımından da oldukça popüler olan Katalonya’nın ülke içerisindeki turizm payı %25’dir. Yüzölçümü olarak büyük olmasa bile ekonomik olarak Katalonya’nın İspanya’daki ağırlığı dörtte bir oranındadır diyebiliriz.

Katalonya’da Bağımsızlık Sesleri Neden Yükseldi

Siyasal, sosyal ve tarihi nedenlerin yanı sıra en ağır basan hiç şüphesiz ekonomik nedenlerdir. Katalonya’da en çok dillendirilen sebepleri birkaç maddede incelememiz gerekirse:

– Katalonya GSMH’nın yaklaşık %10’unu vergilerle İspanya’ya vergi olarak vermektedir. Bu oranla Avrupa’da vergi oranı en yüksek bölgelerden birisi olmuştur. Fakat buna rağmen merkezi hükümetten eğitim, sağlık ve altyapı yatırımları bakımından neredeyse hiç destek alamamaktadır. İspanya’da Madrid havalimanına ulaşım oldukça kolaylaştırılmıştır. Hızlı trenler ve otobüslerle dolu rahat bir ulaşım ağı vardır buna karşın Barselona havalimanı İspanya’nın en yoğun havalimanıdır genelde fakat bu havalimanına ulaşım oldukça zordur. İnsanlar arasında alay konusu olacak kadar sıkıntılı bir durumdadır. Buna karşın İspanya hükümetinin yetki alanına girmesine ve Katalonya tarafında talep edilmesine rağmen yıllardır bu havalimanına ulaşımı kolaylaştırıcı hiçbir yatırım yapılmamıştır. Aynı durum ülkenin ihracatının yarıdan fazlasını yüklenen limanlara ulaşım, metro ve şehiriçi şehirdışı altyapı yatırımları için de geçerlidir. Katolanya’da diğer bölgelere kıyasla ödenen yüksek vergilere karşın merkezi hükümetin yeterince yatırım yapmadığına ve adil davranmadığına dair çok fazla eleştiri mevcuttur.

– Barselona limanı bütün Avrupa’nın en işlek ve en karlı limanlarından birisidir. Bu limana gelip giden ürünleri hem kuzey Avrupa’ya hem de İspanya içerisine daha hızlı ulaştırabilmek adına “Akdeniz Koridoru” isimli bir proje mevcut. Bu bölgede herkes için karlı olabilecek bir proje olarak düşünülmekte ve AB tarafından gerçekleştirilmesi amacıyla İspanya’ya baskı yapılmaktadır. Fakat İspanya hükümeti bu projeyi gerekçe göstermeden onaylamamaktadır. Katalonyalılar bu projenin diğer İspanyol limanlarının değer kaybetmemesi için onaylanmadığını düşünmekte ve eleştirmektedir.

– Özellikle 2008 krizinden sonra İspanya’nın da büyük bir bunalım yaşaması bağımsızlık seslerinin yükselmesine neden oldu. Burada Katalonya’nın sesini yükselttiği durum İspanya’daki finansal zayıflığın ve kötü yönetimin sonucunda kendilerinin zorluk çekmesidir. Kriz döneminde Katalonya’daki işsizlik oranı % 27’lere kadar çıkmıştır.

– Katalonya küçük, yenilikçi, inovatif, girişimci ve ihracatçı bir bölge. Buna karşı İspanya ise katı, büyük şirketlere bağlı ve şirketlerde finansal anlamda devlet kontrolü yüksek, hareket alanı ve müdahale hızı kısıtlı bir ülke. Katalonya’lı ekonomistler bu farklılıktan dolayı İspanya’nın Katalonya’nın önünü tıkadığı görüşünde.

– 2006 yılında elde ettiği özerklik haklarının 2010 yılında İspanya anayasa mahkemesi tarafından geri alınması, bölgenin sadece polis, eğitim, sağlık gibi konularda özerk kalması ve vergi, altyapı, ulaşım, dış ilişkiler konusunda bütün yetkilerin İspanya hükümetinin elinde olması sonucu bölgenin ihtiyaçlarının karşılanamadığının düşünülmesi Katalonya’da bağımsızlık seslerini yükselten bir başka sebep olmuştur. 

Kısacası, kendilerini İspanya’dan daha dinamik gören, daha yüksek üretim ve girişimcilik seviyesi olan ve ekonomik düzeyde daha gelişmiş olduklarını düşünen Katalonya halkı ekonomik sebeplerle birlikte kültürel ve tarihsel olarak da kendilerini İspanya’dan ayrı gördükleri için bağımsızlık referandumuna gitmeye karar verdiler.

Referandumdan Sonra Ne Olabilir?

Bağımsız bir Katalonya kısa vadede her taraf için de sarsıcı bir ekonomik sonuç doğuracaktır. İspanya GSMH’nın % 20’sinden fazlasını ve ihracat yollarını kaybedecektir. Bütün ülkedeki yüksek teknolojili ürünlerinin neredeyse yarısı Katalonya’da üretilmekte ve çok uluslu pek çok şirkete ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca İspanya Katalonya bölgesinden ciddi miktarda vergi geliri elde etmektedir. Ülkenin en gelişmiş bölgelerinden olan Katalonya’nın kaybı hiç şüphesiz kendini yeni toparlamaya başlayan İspanyol ekonomisini çok olumsuz etkileyecektir.

Diğer taraftan Katalonya’nın bağımsızlık yönünde karar alsa bile bunu nasıl uygulayacağı büyük merak konusu. Avrupa Birliği ile olan serbest ticaret pazarının faydalarından mahrum kalacaktır. Öte yandan ihracatının % 35’ini gerçekleştireceği İspanya’nın da Katalonya’ya ambargo koyacağına kesin gözüyle bakılmaktadır. Katalonya tekrar AB’ye girebileceği yönünde açıklamalar yapsa bile bir ülkenin AB üyesi olabilmesi için bütün üyelerin onayı gerekmektedir. Bu durumda da İspanya tarafından onay alamayacakları için ortak pazara girişleri kısa vadede mümkün görünmemektedir. Katalonya’da faaliyet gösteren pek çok uluslararası şirket ortak pazardan ayrılmamak için burayı terk edebilir ve Katalonya ciddi bir yatırım kaybına uğrayabilir Ayrıca İspanya’nın ağır borç yükünün Katalonya’ya düşen kısmını Katalonya’nın üstlenip üstlenmeyeceği de ayrı bir sorun olmaktadır.

 Diğer taraftan Katalonya’da ayrılığın ekonomik ve sosyal anlamda olumlu sonuçlar doğuracağına inanılmakta. Akdeniz bölgesinde küçük ama gelişmiş ve her türlü alanda hızlı kararlar alabilen, ticaretini ve ekonomisini ihtiyaca göre düzenleyebilen bir ülke olma düşüncesi hâkim. Aynı zamanda İspanya’ya ödenen vergilerin bütçede kalmasıyla, altyapı yatırımlarını özgürce gerçekleştirebileceklerini düşünmekteler. Ancak bu iyimser tahminler Katalonya’nın İspanya’dan ayrıldıktan sonra AB üyesi olarak kalacağı ve İspanya’dan bir ambargo gelmeyeceği üzerine kurulu.  

Referandum öncesi yapılan anketlerde net bir beklenti çıkmamaktadır. Nitekim referandumun yapılıp yapılamayacağı da henüz bir merak konusudur. En son gelen haberlerde Katalonya hükümeti İspanya’nın engellemelerinden dolayı referandumu kendi kontrolünde olan sağlık merkezlerinde yapacağını açıkladı. İspanya hükümetinin de engelleme çabaları devam edecektir. Oylama sonucundan sonra olumlu sonuç çıkması halinde bağımsızlığın 48 saat içerisinde ilan edileceği beyan edildi. Gelişmeler hiç şüphesiz bölgeyi ve AB’yi derinden etkileyecektir.

KAYNAKLAR

http://www.politico.eu/article/catalonia-independence-referendum-what-spain-has-to-lose/

http://www.telegraph.co.uk/news/worldnews/europe/spain/11179914/Why-does-Catalonia-want-independence-from-Spain.html

https://www.nytimes.com/2017/09/26/world/europe/spain-catalonia-referendum.html?smid=fb-nytimes&smtyp=cur

https://www.quora.com/Why-do-Catalans-want-to-secede-from-Spain

https://www.cnbc.com/2017/09/21/heres-how-bad-economically-a-spain-catalonia-split-could-really-be.html

https://www.theguardian.com/world/blog/2012/nov/22/catalonia-independence-business-economy-spain

https://www.cnbc.com/2017/09/21/heres-how-bad-economically-a-spain-catalonia-split-could-really-be.html

http://www.yaleeconomicreview.org/archives/2223

http://blogs.lse.ac.uk/europpblog/2017/06/12/catalonia-independence-referendum-stage-set/

http://eastwest.eu/en/opinions/european-crossroads/the-economic-challenge-of-an-independent-catalonia