1884 yılında doğan Mahmut Efe (Ispartalı Kel Mahmut Çavuş), Balkan Savaşı’na katılmış ve gazi olarak geri dönmüştür.

Yurdun işgali üzerine Kuvayı Milliyeye katılan Mahmut Efe, siyasi liderliğini Hafız İbrahim Demiralay’ın yaptığı, Isparta Kuvayı Milliyesi’nin askeri lideri olmuştur. Mahmut Efe ve etrafına toplanan kızanları, 300 kişilik bir birlik olmuş ve ‘’Isparta Mücahitleri’’ ismini almışlardır. [1]

‘’Milletvekili seçilen Hafız İbrahim Bey, Ağustos 1920 başlarında teşkilât kurmak ve gönüllü toplamak için Mustafa Kemal’in direktifi ile Ankara’dan Isparta’ya gönderildi. Hatta yanına küçük bir müfreze de verildi. Bu müfreze ileride “Demiralay” adıyla kurulacak olan ve cephede pek büyük hizmeti görülecek olan milli kuvvetin temelini oluşturacaktır.’’ [2]

İşgal kuvvetlerinin Türk milletine karşı yaptığı zulüm karşısında kendi bölgesinde direniş gösteren Mahmut Efe, Demirci Mehmet Efe ile birlikte hareket etmeye başlamış ve Denizli Sarayköy’de konuşlanan Yunan karakoluna ilk baskını gerçekleştiren efe olmuştur. Böylece yörede etkisini hissettirmeye başlayan Mahmut Efe, işgal ile birlikte cepheden Akdeniz kıyılarına kaçan ve bazı eşkıyalık hareketlerinde bulunanların peşine düşmüş ve halkın güvenliğini sağlamıştır.

Mahmut Efe liderliğinde Kuvayı Milliye adına mücadele eden Isparta Mücahitleri Müfrezesi, yörede baş gösteren soygun, hırsızlık, adam kaçırma ve tecavüz gibi olayların durdurulması konusunda da büyük hizmetler icra etmişlerdir.

Demirci Mehmet Efe ve kızanlarının Isparta civarına gelişlerinde Mahmut Efe’yi ziyaret etmeleri ise yörede Mahmut Efe’nin etkisinin artmasını ve güçlenmesini sağlamıştır.

 ‘’Ispartalı gönüllülerden oluşan ilk birlik “Isparta Mücahitleri” adını almıştır. 24 Haziranda toplanmaya başlayan gönüllüler sonrasında cepheye gönderilmeye hazır hale getirilince “Isparta Mücahitleri”nin başına Mahmut Efe kumandan olarak atanmış ve Nazilli cephesine gönderilmişlerdir. Yunanlılarla süren savaşta önemli hizmetleri olan bu birlik, Yalvaç, Uluborlu, Şarkikaraağaç, Eğirdir, Keçiborlu ve Senirkent ilçelerinden gelen gönüllerle birlikte daha da güçlü bir hale geldi. Isparta Mücahitleri daha sonra, yine Isparta gönüllülerinden oluşan Demiralay ile birleşti. Daha sonra Burdur Milli Taburu da Demiralay’a katıldı. 14 Ağustos 1920’de Denizli’ye gelen birlik, Mustafa Kemal Paşa’nın direktifleri doğrultusunda 57. Tümen Komutanı Nazmi Bey ile irtibat kurdu. Daha sonra Sarayköy cephesine hareket eden birlik, burada Yunan birlikleriyle şiddetli çarpışmalara girdi ve Yunan kuvvetlerinin ilerleyişini durdurdu.’’ [3]

Yunan kuvvetlerinin Aydın bölgesinde saldırılarını arttırmaya başlaması sebebiyle, durum değerlendirmesi yapmak için Nazilli’de toplanan Zeybek Reislerinden birisi olan Ispartalı Mahmut Efe, iç isyanların bastırılmasında görev yapmış, Isparta ve çevresinde İtalyanlar ve Yunanlılar ile mücadele etmiş, Kuvayı Milliye’nin Isparta ve çevresinde taraftar bulmasına, desteklenmesine ve güçlenmesine büyük katkı yapmıştır.

1932 yılında Atatürk Isparta’yı ziyaret ettiğinde, kendisini karşılayanlar arasında Mahmut Efe’yi göremeyince: “Bana Mahmut Efe’yi çağırın!” der. O sırada Atatürk’ü karşılayanlar arasında bulunan fakat mütevazılığından en ön sıraya çıkmak istememiş olan Mahmut Efe’yi gören Atatürk, Mahmut Efe yanına gelince gülümseyerek sarılır, sohbet eder ve kendisini ödüllendirerek teşekkür eder. [4]

Isparta Valiliği ile Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü öncülüğünde hazırlanan, ‘’Kuva-yı Milliye’de Ispartalı Mahmut Efe Destanı’’ isimli eserden bir bölüm:

Yıllar geçti, yıllar geçti Kuvayı Milliye’de

Hemşerim Mahmut Efe, nam saldı bu yörede

Anısı yâd, ruhu şad olsun diyor kalemim

Gecikeni yazmak zor, buradan gelir elemim

Onlar tarih yapmış, yazması bize görev

Onu tazim kılmayı, kendime verdim ödev [5]

1939 yılında vefat eden Kuvayı Milliye Efesi, Ispartalı Mahmut Efe’nin kabri, Isparta Karaağaç mezarlığındır.

[1] Kuvayımilliye Efeleri, Şahin Efe Yılmaz

[2] Prof. Dr. Nuri Köstüklü – http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-14/milli-mucadelede-denizli-isparta-ve-burdur-sancaklarinda

[3] Milli Mücadele Döneminde Isparta’nın Tarihi Değeri-Arş. Gör. Ekrem Yaşar Akçay

[4] Yerel Araştırma, Şahin Efe Yılmaz. Kaynak: Ispartalı Mahmut Efe’nin torunu, Cenk Efeler

[5] Sümer Şenol, Kuva-yı Milliye’de Ispartalı Mahmut Efe Destanı. Isparta Valiliği, İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2009

* Fotoğraf 1: Ispartalı Mahmut Efe. Arşiv: Cenk Efeler

* Fotoğraf 2: Ispartalı Mahmut Efe’nin üç kızanı. Arşiv: Isparta Valiliği