Kuvayı Milliye’nin isimsiz kahramanlarından olan Dereli Mestan Efe, İncirliova Yörüklerindendir… Milli Mücadele günlerinde yalnızca vatanı ve milleti korumak için efelenen yiğitlerden birisidir. 1884 yılında İshak Fakiler köyünde doğmuştur. Milli Mücadele günlerinde kayınçosu Arapoğlu Halil İbrahim ve Hatip Ali Zeybek ile birlikte Durmuş Ali Efe müfrezesine katılmıştır. Dereli Mestan Efe, Durmuş Ali Efe’nin baş zeybeği, sırdaşı, kader arkadaşı ve can yoldaşıdır. [1]

Dereli Efe, Durmuş Ali Efe’nin açtığı zeybek sancağı altında birleşen yiğitlerdendir. Efesi olan Durmuş Ali Efe’nin emrinde görev yapmış, yoksul köylülere saldıran çetelerle mücadele etmiş, işgalciler ile savaşmış, işgalcilerin karakollarına yapılan baskınlara katılmış ve Durmuş Ali Efe Müfrezesinin en etkili zeybeği olarak müfrezenin güçlenmesini sağlamıştır.

Aydın Bölgesinde Türklere çeşitli eziyetler edip katleden Rum asıllı Ayganon isimli cellat ile mücadele etmiş, Ayganon’a muhbirlik eden yerli iş birlikçileri bertaraf etmiş ve Durmuş Ali Efe müfrezesi ile birlikte yakaladıkları canilerin infazlarını, Durmuş Ali Efe’nin talimatıyla bizzat gerçekleştirmiştir…

 ‘‘Durmuş Ali Efe:

-Düne kadar Türk’ün ekmeğini yediniz. Şimdi arkadan vurmaya kalkıyorsunuz. Dereli!
Geçiriverin bunları bahçelerin içine…

Türkçe anlayan iki yerli cavurun yüzü gülmüştü. ‘Geçiriverin’ kelimesini anlayamadıklarından olsa gerek…  (Geçirivermek; az öteye götürüp cezalandırmak, öldürmek)

Dereli Mestan’ın, muhbirlerle kadınların ırzına musallat olanları cezalandırmakta üstüne yoktu. Bu konularda asla taviz vermeyen Dereli Mestan Efe’nin, on iki caniyi hendekten aşırıp geri dönmesi on dakika anca sürmüştü.

Durmuş Ali Efe:

-Dereli, tez döndün!

Dereli Mestan:

-On iki kelleyi gövdeden ayırmak nedir Efe! Acı çektirmedim kâfirlere!’’ [2]

Yalnızca milletini korumak için zeybek olan ve milleti için işgale karşı efelenen yiğitlerden olan Dereli Mestan Efe, kendisi gibi daha pek çok isimsiz kahraman gibi Milli Mücadele günlerinde üzerine düşen tarihi görevi başarı ile yerine getirmiştir.

Dereli Mestan Efe, Durmuş Ali Efe müfrezesinde bir kol beyi gibi hareket etmiş, kendi kızanları ile birlikte Durmuş Ali Efe’yi desteklemiş ve mücadele sonuna kadar işgalcilere karşı yapılan tüm baskınlara katılmıştır. İncirliova zeybekleri arasında hakikaten hatırı sayılır bir namı vardır. Bu nama sahip olmasının elbette ki en önemli sebebi, yalnızca vatanı ve milleti korumak adına zeybek olup, efelenmesi ve zafere kadar işgal kuvvetlerine karşı kahramanca savaşmasıdır. Dereli Efe, kendi mıntıkasındaki zeybekler arasında Durmuş Ali Efe’den sonra en etkili isim olmuştur. Bunun bir başka temel sebebi de Dereli Efe’nin, masum köylülere yapılan eziyetlerin ve özellikle Türk kızlarına yapılan saldırıların intikamını almasıdır. Zira Dereli Mestan Efe, milletine saldıranları ele geçirdiğinde af etmemiştir… Bu sebeple kendi bölgesinde efsaneleşmiş bir yiğittir. [3]

Dereli Efe de diğer isimsiz kahraman Kuvayı Milliye Efeleri gibi unutulmuş, anlatılmamış ve ne yazık ki hatırası da yaşatılmamıştır…

Dereli Mestan Efe, Aydın’ı düşman işgalinden kurtarmak için zafere kadar savaşmış, zaferden sonra da kızanlarından Hatip Ali Zeybek ile birlikte Karabağ köyüne yerleşmiş ve 26 Mayıs 1971 yılında vefat etmiştir.  Milli anma günlerinde hatırlanması dileğiyle…

[1] Kuvayımilliye Efeleri-Şahin Efe Yılmaz

[2] Karapınar’ın Aslanları-Çetin Gümüşoğlu

[3] Yerel Araştırma-Şahin Efe Yılmaz

[4] Fotoğraf 1: Karapınar’ın Aslanları-Çetin Gümüşoğlu.

[5] Fotoğraf 2: 1933-Cumuriyet Kutlamaları-Arşiv: Yurt Ansiklopedisi-Türkiye, İl İl Dünü, Bugünü, Yarını.