Twitter
Visit Us
YOUTUBE
YOUTUBE
LINKEDIN
Share

Orhaniyeli Yörük Kara Durmuş Efe, Kuvayı Milliye Efeleri içinde saygın bir zeybektir. Kara Durmuş Efe bu saygınlığını, Milli Mücadele günlerinde gösterdiği yüksek vatanseverlik ve zeybekliğinde gösterdiği yiğitlik ile kazanmıştır.

Aydın ili, Koçarlı ilçesine bağlı Orhaniye köyünden (mahallesinden) olan Kara Durmuş Efe, 1881 yılında Yörük çadırında doğmuştur. Yurdumuzun işgali üzerine, oğlu, yeğenleri ve arkadaşları ile birlikte efelenmiş ve işgale karşı direnişe geçmiştir.

Kara Durmuş Efe 2

‘‘Kara Durmuş Efe, Üç Yol ve Telli Dede Savaşları’nda üstün başarılar göstermiştir.’’ [1]

Kuvayı Milliye adına savaşan Yörük Kara Durmuş Efe, Aydın bölgesinde Yunan karakollarına baskınlar düzenlemiş, diğer zeybek çeteleri ile birlikte işgale direnmiş ve Demirci Mehmet Efe ile Yörük Ali Efe müfrezelerine destek olmuştur. İşgalin en zorlu günlerinde Kara Durmuş Efe, Yunan askerlerine kılavuzluk eden işbirlikçileri af etmemiş, zeybek kıyafeti giyerek halka zulüm eden sahtekârları yakalayıp infaz etmiş, işgalcilere yataklık eden bazı ağaların konaklarını yakmış ve Kuvayı Milliye karşıtı olanlar ile de mücadele etmiştir…

‘‘Aslanyürekli İsmail Efe: Bir gün Karacaahmedin gerisinde, civar yamaçları yalayan bir ölüm makinası takır takır işliyordu. Arkadaşlara kavuştum. Söz birliği ettik, bazısı ateş ederken biz sürüne sürüne çeşme ardından, kabir taşlarının gerisinden mitralyöz yuvasına doğru sarktık. Bir hamlede avcılarla gırtlak gırtlağa geldik. Sivri uçlu Bursa kamalarımız düşmanın ciğerinde birer yılan gibi oynadı…

Efe bu kanlı manzaranın dehşetini yeniden hisseder gibi ayağa kalktı ve elini salladı, olan oldu, yâdından fayda ne ki, diye tekrar oturdu, ben hemen sordum:

-Senin bu esnada Kara Durmuş’la birleştiğini söylerler, bu doğru mu Efe?

-İşin aslı şu: ben o günlerde bitpazarında dolaşırken 17 kızanıyla birlikte Kara Durmuş Efe’ye rastladım. Efe neye duruyoz dedim. Hemen beraber olduk. Boşalan cezaevinin mazgallarından düşmana bastık ateşi. Kaçışan yüzlerce cavurun canını cehenneme yolladık. Yörük Ali Efe ortada yoktu. O hapishaneyi kurtardıktan sonra gözden kaybolmuştu. Kara Durmuş’la mahalle savaşının aslanlarımıza bir zarar getireceğinden korkuya ve endişeye düştük. İşi gücü bıraktık. İhtiyatlı ihtiyatlı Ali Efe’yi aramaya başladık. Nihayet Yukarı Kozdibin’de bulduk da içimiz ferahladı. Bizi görünce çok amma çok sevindi. Hoş geldiniz dedi, kucaklaştık. O zaman başında 20-30 kızan vardı… Düşman memleketi terk etmiştir, kovalayacağız dedi. İtaat ettik. 70-80 kızanla yollara düştük. Aydın’ı bastığımız gün Rum mahallelerini dolaşıyordum. Cavurların sığındığı kilise civarına geldim. İyi gününde bu vatanın ekmeğini yiyen, suyunu içen sarı lirasını kazanan nankörler, kara günlerde haçlı bayrak çıkarlarmış, bilmem ne zito! Diye bağırmışlardı. Bunların soyundan olan askerlere ve hainlere karşı duyduğum düşmanlık sonsuzdu. Fakat mertlik, Efelik sivillere bıçak çekmeyi emretmezdi…’’ [2]

Zaferden sonra Orhaniye’ye yerleşen Yörük Kara Durmuş Efe, sakin bir hayat yaşamıştır. 1945 yılında Efelerden Haber isimli kitabın yazarı Kemal Özkaynak, hayatta olan efeler ile röportajlar yaptığında Kara Durmuş Efe’yi de ziyaret etmiştir. Fakat ne yazık ki o günlerde ağır hastalanmış olan Kara Durmuş Efe röportaja katılamamıştır.

‘’Kara Durmuş, yaşayan zeybeklerin en yaşlısıdır. Mücadele günlerini anarsanız vücudundaki bütün ağrıları unutur, az sonra da gözleri yaşarır… Tanrım dizlerine can verse, vücuduna afiyet bağışlasa, bir er gibi sınırda beklemeye, savaşa girmeye hazırdır. Fakat şimdi o hasta yatağında hatıralarını nakledemeyecek derecede bitkin ve mecalsizdir. Kara Durmuş’u Yunan silahları yenemedi. İngiliz altınları pes dedirtemedi. Amma k…. dinli hastalık rahat bırakmıyor. Bana, ‘vekilim, kızanım Abdi Çavuş’tur. Mücadelemizi ondan dinleyiniz’ diyebildi.’’ [3]

Kara Durmuş Efe 3

Yörük Kara Durmuş Efe, Aydın’ın simgesi olan Aydın valilik konağı önündeki efe heykeline model olmuştur. İzmir-Aydın-Denizli karayolu üzerindeki zeybek-efe heykeli, Yörük Kara Durmuş Efe’nin verdiği zeybek heybeti pozu ile hazırlanmıştır…

Milli Mücadele’nin isimsiz kahramanlarından, Kuvayı Milliye Efesi Orhaniyeli Yörük Kara Durmuş Efe, 11 Ağustos 1953 yılında vefat etmiştir. Kuvayı Milliye’nin isimsiz kahramanı Yörük Kara Durmuş Efe’yi saygı ile yâd ediyor, kurtuluş günlerinde hatırlanmasını ümit ediyorum…

***

[1] Nazilli Belediyesi Etnografya Müzesi, bilgi: Sabahattin Burhan.

[2] Efelerden Haber-Kemal Özkaynak-25/8/1945.

[3] Efelerden Haber-Kemal Özkaynak.

[4] Fotoğraf, kaynak: Nazilli Belediyesi Etnografya Müzesi.

[5] Fotoğraf: Aydın Vali Konağı önündeki Efe heykeli.