Son zamanlarda Irak Türkleri(Türkmenleri) konusunun tamamen unutulduğunu, unutturulmaya çalışıldığını görmekteyiz.  Irak Türkleri, 1918 Mondros Ateşkes Anlaşması’na kadar, Türkiye’nin dokuz asır hüküm sürdüğü topraklarda yaşayan soydaşlarımızdır. Irak’ta yaşayan diğer etnik unsurların maruz kaldıkları en küçük sıkıntıyı bile dünya kamuoyu bilmekte, ancak Irak Türklerinin varlığı ve uğradığı katliamlara karşı ilgisiz kalınmaktadır.

1918’de sona eren Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra Tür­kiye’den koparılıp, Irak adı ile kurulan devletin vatan­daşları olarak varlıklarını sürdüren soydaşlarımızdan, uzun yıllar “Türkler” diye söz edilmiştir. 1959 yılından sonra, Irak’ta yaşayan Türklerin Türkiye ile olan kan ve kültür bağlarını unutturmak için, soydaşlarımıza, devlet tarafından resmî olarak “Türkmen” denilmeğe başlanmıştır^[i]. Böylece, Irak’ta yaşayan Türklerin kökenlerinin Anadolu’ya değil de, Orta As­ya’ya uzandığını ispata çalışan Irak yönetimi, soydaşları­mızı Türklük dünyasının kalbi olan Türkiye’den koparmak ve “Türkmen” deyimi ile Türklerin Türklüğünü silmek istemiştir^[ii]. 1923 Lozan Konferansı görüşmelerinde de Irak Türkleri, İngiliz heyeti tara­fından “Türkmenler” olarak ifade edilmişlerdir^[iii]. O za­man Türk heyeti başkanı olan İsmet Paşa, “Türkmen” ve “Türk”ün eş anlamlı olduğunu, hatta bu anlamda Türkiye Türklerinin de “Türkmen” olduklarını söyleyerek, İngiliz tezini, çürütmüş­tür^[iv].

“Türkmen” deyimi, geniş ve bilindiği anlam­ıyla batıya göç eden Türkleri, yani Oğuzları, ayrıca İslâmiyet’i kabul eden Türkleri ifade eder. Bu anlamıyla günümüzde Türkiye, Türk Cumhuriyetleri, Balkan, Kıbrıs, Suriye, Irak ve diğer ülkelerde yaşayan Türkleri de içine alır. Irak’ta varlığını günümüze kadar sürdüren Türklere “Türkmen” denilmesi, aslında altında gizli ve politik manevra yatan düşüncenin başarısız bir ürünüdür ^[v]. Hâlihazırda şu anda Türkiye’de yaşayan Türkler de çoğunlukla Türkmen Oğuz boyla­rına mensuptur^[vi].

Irak’ta Türkmenler, Araplar ve Kürtlerden sonra üçüncü asli unsurdur. Irak nüfusunun %13’ünü teşkil etmektedirler. Nüfusları 3,5 milyon civarındadır. % 30’u Şii, % 70’i Sünni’dir. Ağırlıklı olarak Musul, Erbil, Kerkük, Selahaddin, Diyala ve Bağdat illerinde yaşarlar. Bu bölgenin dışındaki illerde de yaşayan Türkmenler bulunmaktadır.

Türkler, 1918 yılından günümüze kadar, Irak Devleti’ne, yerel ve bölgesel yönetimlere hükmeden değişik antidemokratik güçlerin baskı ve asimilasyon politikalarına rağmen, dilini ve Türklüğünü unutmadan sürdürmeyi başarmıştır. Politik mücadelelerinde barışçı çözümü seçmiş, yasal haklarını kazanmak için çaba sarf etmişlerdir.

Kültürel dernekler ve sosyal kuruluşlardan oluşan Türkmen hareketi, 1991 Körfez Savaşı sonrası Kuzey Irak’ta güvenli bölge ilan edildikten sonra açık siyasi faaliyete geçmiş ve Irak muhalefetine üye olmuştur. 24 Nisan 1995’te partiler arası anlaşma gereğince Irak Türkmen Cephesi(ITC) kurulmuştur. Bu dönemde de yerel Kürt unsurların hukuk dışı uygulamalarına, saldırılarına maruz kalmışlardır. 2003 yılında ABD’nin Irak işgali sonrasında da Türkmenler dikkate alınmamışlardır.

2003 yılına kadar Ankara tarafından uygulanan “Türkmenleri koruma” eksenli politika, yerini “Irak halkları arasında eşitlikçi” bir politikaya bırakmıştır. Ancak bütün gruplara eşit davranılmamış, eşitlik Türkmenler aleyhine bozulmuştur. Bu durumdan en kazançlı çıkan Kürt gruplar olmuştur.

Irak Şam İslam Devleti(IŞİD) tarafından Irak’ta yaratılan ve günümüzde de devam eden kaos ortamının en büyük mağduru Türkmenlerdir. Binlercesi topraklarını terk etmek zorunda kalmış, açlık, hastalık, yoksulluk ve sıkıntılarla boğuşmaktadır. Türkmenlere karşı silahlı saldırılar, suikastlar ve baskılar da devam etmektedir. Türkiye’nin her şeyden önce kendi bekası için Irak Türklerine daha fazla önem vermesi, mücadelelerini desteklemesi gerekmektedir.

[i] Nazmi Sevgen, “Kerkük Türkleri I”, Belgelerle Türk Tarihi Dergisi, S.38 ( Kasım 1970), s.11-12.

[ii] Sönmez Ateş, “Irak Türkleri İle İlgili Yayınlar Hakkında Düşünceler”, Türk Kültürü, S.26 (Aralık 1964), s.99.

[iii] Saha L. Meray, Lozan Barış Konferansı, Tutanaklar-Belgeler, I, A.Ü.S.B.F.yay., Ankara, 1969, s.345-346.

[iv] Suphi Saatçi, “Kürtlerin Haklarına Peki Ya Irak Türkmenleri”,  Milliyet, 15 Haziran 1991.

[v] Suphi Saatçi, Tarihten Günümüze Irak Türkmenleri, Ötüken yay., İstanbul, 2003, s.15-16.

[vi] Erşat Hürmüzlü,  Irak Türkleri, Irak Türkleri Kültür  ve Yardımlaşma Derneği yay., İstanbul, 1991, s.17.