ABD’de seçilmiş başkan Donald Trump’ı dikkate almayan hatta devirmeye çalışan bir mekanizma olduğu iddiaları uzun süredir gündemdedir. Aslında ABD dâhilinde üç devlet bulunmaktadır. Birincisi en derin olan Wall Street merkezli, tek dünya hükümeti hedefi peşindeki Küresel Sermaye diye adlandırdığımız küresel akıl’dır. Bu derin devleti size ‘Dünyayı Kim Yönetiyor?’ başlıklı makalede anlatmıştık. İkinci derin devlet birincisinin devlet bürokrasisi içindeki uzantısı yani ‘gölge hükümet’tir. Gölge hükümet, iktidarda kimin olduğuna bakmaksızın kendi pusulasını takip eden “devlet içinde devlet” diye de anılır. Üçüncü ve açıkta olan hükümet ise Beyaz Saray ve ABD Kongresi’nin de dâhil olduğu resmi hükümettir^1. Trump ile birlikte derin devlet tartışmaları ABD’yi sardı. Bazılarına göre sorun derin devlet değil, Trump’ın seçtiği danışmanlarının Soğuk Savaş sonrası dünya öncelikleri konusunda aynı görüşte olmamasıdır[1]. Bazı Amerikalılar ülkede bir derin devletin olduğunu ama bunun derin değil sığ olduğunu düşünüyor[2]. İşte bu kastettikleri gölge hükümet’tir. Bu makalede ise size ‘gölge hükümeti’ ve nelerle uğraştığını açıklayacağız.

Derin devlet konsepti ve ABD…

Dünya genelinde “derin devlet” konsepti genellikle Türkiye ve Pakistan gibi ülkelere ait bir paranoya konsepti olarak takdim edilir. Bu konsepte göre, derin-devlet ülke içinde perde arkası şebekeler kullanarak, yetkilerini aşan veya yasadışı faaliyetler ile kendi çıkar ve rejimlerini korumaya çalışan örtülü bir ağdır. Derin devletin kaynağı bürokrasinin politize olmasıdır. Derin devlet, her ülkede farklı ve belirli kurgulara sahiptir, özellikle zayıf demokrasilerde en iyi şekilde ve değişik formlarda ortaya çıkar. Cezayir’de üst düzey askerler ve onlarla bağlar kuran siviller (le pouvoir) ülke politikaları konusunda başkandan daha çok söz sahibi idiler. Arap ülkelerinin istihbarat servisleri (muhaberat), resmi görevlerinin ötesinde kontrolü olmayan bir güç ile korku salarlar. Rusya’da Putin’in etrafında toplanan ve onun gibi düşünen KGB emeklileri ve diğer güvenlik unsurlarının bir araya geldiği Siloviki, derin devlet işlevlerine sahiptir.

Amerikan gölge hükümetinin işlevlerini anlamak için önce biraz Amerikan devlet yönetimi sistemi ile bilgiler verelim. Amerikan sistemi bir demokrasi değil azınlık bir zengin sınıfın çıkarlarını korumak için kurgulanmış plütokrasidir. Noam Chomsky, “1787’de ABD Anayasa Konferansı’nda James Madison’ın vurguladığı şekilde ABD, zengin azınlığı çoğunluktan korumak ilkesi üzerine kurulmuştur” demektedir[3]. Ülkedeki değişimler güç, zenginlik ve imtiyaz peşinde koşan plütokratlar tarafından belirlenmektedir. İki büyük parti özellikle ikincil konularda farklı görüşlere sahip gibi gözüküyor olsa da ikisinin de mevcut plütokrasiyi değiştirmeye niyeti yoktur. Amerikan sistemindeki problemin temelinde para, güç ve etki döngüsü yatmaktadır. Temsilciler tüm nüfusu değil onlara en çok çalışan zenginleri öncelikle ve en iyi şekilde temsil eder. Ülkedeki yoksulluk, suç, şiddet, sağlık güvencesi olmamak, işsizlik, evsizlik, hırsızlık, fazla çalışma, boşanma, göç, uyuşturucu kullanımı, fahişelik, yalnızlık, rüşvet, ahlaksızlık gibi aklınıza gelebilecek tüm sosyal hastalıkların nedeni plütokrasinin sonuçlarıdır.

Amerika’da çoğunluğun fikri ne olursa olsun elit tabaka bildiğini okur, gerekirse medyayı kendi görüşlerini yayacak propaganda için kullanır. Bu aslında Amerika’nın ülke dışındaki müdahaleleri için gerekçe olarak kullandığı tiranlık düzenidir. Bu tiranlık da tüm imparatorluk gibi yayılmacı amaçlar için vardır. Amerikan anayasası ise bu imparatorluğun vicdanı değil, vasıtasıdır. Amerikan anlayışına göre; derin devlet, ülke dış politikasını kontrolünü ele geçirmek için daimi (atanmış) ulusal güvenlik bürokrasisi içinde en doğru yerlere yerleşmiş ve ülke sanayisi ve düşünce merkezleri ile sıkı sıkıya irtibatlı bir kurgu kastedilmektedir. Bu kurgu, çeşitli mekanizmalar yolu ile içeride ve dışarıda baskı yapmakta, ülkenin geniş kaynaklarını ve kabiliyetlerini kontrol etmekte, bilgi asimetrisini kendi menfaatleri için kullanmakta, tehdit enflasyonu yaratmakta ve seçilmişlerin sistemlerine sızıntılar yapmakta; kendi anlayışını anahtar kurumlar içinde yaymak için düşünce ve kültürünü yaymakta, takviye etmekte ve politika haline getirmektedir[4].

Amerikan derin devleti..

 (Derin devlet içinde) derin devleti, Roosevelt Komünistlere karşı iç işleri için, Truman ise uluslararası amaçlar için kurmuştu. Nixon, 1969’da başkan olduğunda partisi Kongre’nin iki kanadında da çoğunlukta değildi. Vietnam ve diğer konularda gizliliği koruması için amatör kadrosu ona tavsiyelerde bulunmuş ve fakat Watergate ortaya çıkınca yargılanmamak için istifa etmişti. Böylece derin devlet kazandı; Kongre, Güney Vietnam’a yardımı kesti, milyonlarca kişinin öldüğü ülkeyi Komünistlere bıraktı. Asıl derin devlet Sanayi Devrimi ile belirginleşmeye başlarken, gölge devlet Reagan dönemi ile kemikleşmeye başladı. Derin-devlet teorisyenlerine göre; seçilmiş yetkililer ve atanmış siyasilerin tercihleri, halkın istekleri ve hükümetin şekli göz ardı edilmektedir. Buna kanıt olarak, değişim önermelerine rağmen seçilen yeni liderlerin dış politikada devamlılık sağlamaları gösterilmektedir. Bu sadece Trump yönetimi için getirilmiş bir iddia değil.

Obama döneminde de kamu ve özel kurumlar içindeki melez bir yapının ülkeyi sürekli eğilimleri içinde yönettikleri ve bu yapıdaki kişilerin seçilen liderlerin sürekli kontrolünde olmadığı iddia edildi. ABD’nin en büyük sorunlarından birisi yasama-yargı-yürütme arasındaki dengenin uzun yıllardır erimeye devam etmesidir. Hükümet ve yargı gerçek bir bağımsızlığa sahip değildir. Nitekim Obama’nın ilk dönemi içinde şu eleştiriler yapılmıştı[5];

– Büyük kapsamlı yasalar halk içeriğini anlamadan hızla geçirildi.

– Başkanın icra emirleri ile çok geniş yetkilerle donatılmış ve Senato tarafından denetlemeyen özel yetkili kişiler ortaya çıktı.

– Kongre yerine BM ve Arap Ligi kararlarına göre askeri harekât kararları alındı.

– Seçimle işbaşına gelmemiş kişilerce yönetilen Federal Rezerv Sistemi tarafından finansal tahsisler yapıldı.

Anayasa Mahkemesi ise tüm bunlara suskun kaldı. Tufts Üniversitesi’nden Prof. Michael Glennon, Obama döneminde “çifte hükümet” olduğunu söylemektedir. Glennon, Obama’nın Bush’un tersine politikalar izleyeceğini söylemiş olmasına rağmen, benzer politikalar izlediğini, bunun nedeninin ise bir düzine kadar askeri, diplomatik ve kolluk kurumunda oturan birkaç yüz kadar yöneticinin oluşturduğu ‘de facto’ yönetim olduğunu açıkladı[6].

Amerikan gölge hükümeti…

Gölge hükümetin omurgasını istihbarat örgütleri ve kariyer peşindeki bürokrasi oluşturmaktadır. Bunlar resmi düzen içinde kendi bataklık alanlarını oluşturmaktadır. Bu alana çektikleri kişilere ise “biz kazanacağız” demektedirler. Özel amaçları ülkenin gündemini kendilerine göre değiştirmek, konumlarını korumak ve güçlendirmektir. Eğer yükselmek isteyen bir Amerikalı devlet adamı varsa gölge hükümet ile birlikte ikinci kariyer yaparak hayallerine kavuşabilir[7].

            ABD’de derin devletin 15 Bakanlık ve 7-15 kadar devlet kuruluşu içinde olabileceği değerlendirilmektedir. Derin devletin vasıtaları; askeri-sanayi kompleksi, istihbarat toplumu, plütokratlar, büyük petrol, ana akım medya, ulusal güvenlik bürokrasisi ve Silicon Vadisi’dir[8]. Toplam sayıları 2-3 bin kişi olabilir[9]. Gölge hükümetin ana unsurları şunlardır;

            (1) Resmi devletin içinde konumlanmış özellikle CIA ve NSA gibi istihbarat örgütlerinde yer alan ağ, özel istihbarat teşkilleri (Booz Allen Hamilton).

            (2) Asıl derin devletin kaynağı olan Wall Street’in uzantısı güçlü bankalar ve hukuk firmaları (örneğin Sullivan and Cromwell).

Özellikle güvenlik ve istihbarat kurumları sadece Kongre’yi değil, mahkemelerin ve başkanlığın yerini de alarak ulusal güvenliği yönlendirmektedir. Bu yüzden, yaklaşık 25 yıldır ABD dış politikası otomatik pilotta gidiyor. Amerikan gölge hükümetinin işlevleri şu şekilde sıralanabilir[10];

            – ABD plütokrasisinin çıkarlarını en iyi şekilde korumak; Amerikan toplumunun %1 ve %99 olarak ikiye ayrılması.

          – Küresel elitin varlıklarını garanti altında tutmak; onların şirket ve bankalarının resmi hükümet tarafından iflası istenmeyecek kadar büyük kabul edilmesi.

            – Ekonominin içeride halkı sınırlama ve vergilere mahkûm ederken, ülke dışında denetimden uzak olması[11],

            – Ülke içi krizleri yönlendirmek; 2009 krizi gibi önlemeyen darbeler ile gelirlerini düzene sokmak.

            – Küresel casusluk (NSA).

            – Amerikan örtülü operasyonlarını çıkarlarına göre yönlendirmek, küresel operasyonlar için fonlar sunmak, yerel ayaklanma ve terör örgütleri oluşturmak.

            – Bitmeyen dış savaşlar.

            – Silah satışları sözleşmeleri yapmak.

– Amerika’nın müttefikleri ve adamlarını organize etmek.

            – İstihbarat teşkillerinin asıl bütçesi olan uyuşturucu ve insan kaçakçılığı, kara para işlerini organize etmek.

            – Diğer ülkelerde darbeler, rejim değişiklikleri.

Yıllık sadece 600 milyarlık savunma bütçesine göre; Amerikan imparatorluğunu sürdürmenin bedeli ayda 15 milyar, bir saatte 20 milyon dolara geliyor.

Sonuç; Trump ve gölge hükümet..

Trump dönemi, gölge hükümetin yükselişi olarak adlandırılmaktadır[12]. Trump’ı derin devletin hedef aldığını savunanlar, adres olarak FBI ve CIA çalışanları ile onların müttefikleri ve sızıntı yapan muhbirleri gösteriyorlar. Ancak, derin devlet için bunlar yetmez, farklı bir gündemleri de olmalıdır. Gölge hükümet, kendisini kurumlardan soyutlamış elit tabaka da değildir. Gölge hükümet, güç ve çıkar peşinde koşan, yönetici sınıf içine entegre olmuş oligarşik bir gruptur. Trump ise şu anda; iki partideki muhalifleri, bürokrasi, ulusal medya, lobiciler, Hollywood ve Wall Street ile mücadele halindedir. Ona göre tüm sistem çürümüş durumda ve binlerce ölü bırakarak ve trilyonlarca doları boşa harcayarak ülkeyi sonuçsuz savaşlar ile başarısız hale getirdiler. İran’ın etkisi arttı, insani kriz yükseldi, ekonomi kötü, iş gücü azaldı, yoksulluk ve suç arttı, borçlar çoğaldı.

ABD içinde birkaç yüz kişilik askeri, istihbarat, diplomatik ve kolluk gücü yöneticisi politika yapıcısı ve dış politikayı yürütüyor. ABD Başkanı, ülke güvenliğinin yönlendirilmesinde bu grup üzerinde çok az kontrol uygulayabiliyor. Amerikan gölge hükümetinin hâlihazırda ülke içinde uğraştığı işleri sıralayalım[13];

(1) Ülke içi gözetleme ve takip (NSA).

(2) Ulaştırma merkezlerinin sıkı kontrolü için yeni güvenlik düzenlemeleri,

(3) Vatandaşlık Kanunu (Patriotic Act) ile hukukun üstünlüğünün ortadan kalkması.

(4) Askerileşmiş polis devleti (polisin askeri silah ve malzemeler ile güçlendirilmesi).

(5) SWAT (Özel Silah ve Taktik) timlerinin yaygınlaşması.

(6) Ülke içi drone kullanımı.

(7) Üniversite ve liselerde polis varlığının artması.

(8) Suç oranı ile birlikte kolluk güçlerinin yetkilerinin de artması.

(9) Hapishanelerin özelleştirilmesi (hapishanelerde doluluk %90 oranında).

Güvenlik güçleri ve iktidar vatandaşı evcilleştirirken, dışarıdaki kötülerden korkmayı sağlar. Amerikan vatandaşı; işini kaybetmek, terörizm tehdidi ile korkutulur, devlet ve ordunun desteklenmesi için güdülenir. Özel hayat üstünde devlet kontrolü her gün daha da artarken vatandaştan sadece koyun gibi itaat etmesi istenir. Liberaller, sosyalistler, sendikalar, bağımsız muhabirler hedef haline gelir, sesleri yok edilir. Onların yerini şirket kontrollü akademisyenler, medya ve hükümet görevlileri alır. Tek taraflı görüşler milliyetçilik ve yurtseverlik duyguları ile işlenir. Bazı sembollerin ve mitlerin arkasına saklanarak kolektif kimlik korunmaya çalışılır, bu aslında gerçekte olmayan Amerika illüzyonudur. Kısaca, Amerika’da demokrasi sadece bir masaldır ve gerçekten demokratik olarak adlandırılabilecek tek bir kurum dahi yoktur. Amerika, anayasası nedeni ile daha doğarken edindiği hayati bir hastalığa sahiptir ve bu yüzeysel bazı tedavilerle iyileşemez yani hastanın hayatını kurtaracak derin bir ameliyata ihtiyaç bulunmaktadır.

[1] Emma M. Ashford, The Deep State Isn’t What You Think, Cato Institute, (February 11, 2018).

[2] Paul R. Pillar, America Has No Deep State, National Interest, (February 15, 2018).

[3] Noam, Chomsky: America is not a Democracy, By, America is Not a Democracy, Nor was It Intended to Be. (June 16, 2007), http://www.trinicenter.com/articles/2007/160607.html

[4] William Ruger, Groupthink, Not the Deep State, Is the Real Culprit, Charles Koch Institute (February 18, 2018).

[5] Thomas Sowell: Waiving Freedom, Hoover Institution, (Nov 7, 2012).

[6] Michael Glennon, National Security and Double Government, Oxford University Press, (2014), 35.

[7] Mike Lofgren, A Shadow Government Controls America, Reader Supported News, (February 22, 2014).

[8] Peter Dale Scott, Donald J. Trump and The Deep State, WhoWhatWhy, (Jan 25, 2018).

[9] Gary Hart, The ‘Deep State’ Conspiracy Is a Joke, American Security Project, (February 13, 2018).

[10] Peter Dale Scott, The State, the Deep State, and the Wall Street Overworld, Global Research, (February 11, 2018).

[11] Dana Priest and William Arkin, Top Secret America: The Rise of the New American Security State, Little Brown, (New York, 2011), 52.

[12] Mike Lofgren, The Deep State: The Fall of the Constitution and the Rise of a Shadow Government, Penguin Books, (New York, 2016).

[13] John W. Whitehead, No Doubt About It: The Deep State Is Real and Trump Is Its Latest Tool, Rutherford Institute, (23 July, 2018).