Facebook
Facebook
fb-share-icon
Twitter
Visit Us
Tweet
YOUTUBE
YOUTUBE
LINKEDIN
Share

 …

KUDÜS GÜCÜ’NÜN YENİ KOMUTANI İSMAİL KANİ 

VE ORTADOĞU’DA İRAN’IN YENİ DÖNEMİ

İran Devrim Muhafızları Ordusu’na bağlı Kudüs Güçleri’nin Komutanı Kasım Süleymani’nin 3 Ocak 2020 tarihinde Bağdat Havalimanı’nda ABD tarafından gerçekleştirilien hava saldırısı sonucu hayatını kaybetmesi Orta Doğu ve özellike İran’da yeni bir sürecin başlamasına neden olmuştur. Irak, Suriye, Yemen, Lübnan, Afganistan ve Filistin bölgelerinde çokça faaliyet gerçekleştirmiş ve bölgelere nüfus etmiş olan Süleymani İran dış politikasına yön veren bir isim niteliği göstermekteydi. Ölümü sonrasında dünya çapındaki politik aktörler İran’ın kısa vadede nasıl bir misillemede bulunacağına ve bu durumun bir savaşa yol açıp açmayacağını düşünürken Süleymani’nin makamına Kudüs Güçleri Komutanı olarak yeni bir isim atanmıştır: Kasım Süleymani’nin yardımcısı İsmail Kani. Kani 1997 yılından bu yana Süleymani’nin yardımcısı olmasına rağmen, açık kaynaklardan kendisi hakkında kısıtlı bilgiye erişilebilmektedir. İran DMO nezdinde yüksek bir göreve getirilen Kani hakkındaki bilgiler aynı zamanda İran’ın yeni dönemdeki iç ve dış siyasetinde gerçekeleşebilecek olası değişiklikler hakkında fikir verebilir nitelikte değerlendirilebilir.

İran Devrim Muhafızları Ordusu 1979 İran İslam Devrimi sonrasında Ayetullah Humeyni tarafından iç düzeni sağlamak ve devrimin korunması amacıyla oluşturulmuştur. Hem askeri hem siyasi hem de ekonomik faaliyetler gösteren DMO, İran ordusuna paralel olarak oluşturulmuş olup emirleri doğrudan dini liderden almaktadır. Kasım Süleymani DMO’nun kuruluşu itibariyle bu yapıda görev almaya başlamıştır. 1980-1988 Irak – İran Savaşı ile başlayan askeri kariyerinde birçok başarı elde etmiş, 1998 yılında Kudüs Gücü’nün komutanlığına getirilmiştir. 1999 yılında Tahran’daki öğrenci isyanında dönemin cumhurbaşkanı Muhammed Hatemi’ye gönderilen, olayların bastırılmaması durumunda Devrim Muhafızlarının müdahale edeceğini bildiren mektupta imzası olan komutanlardan birisidir. Aynı mektupta şu anki Kudüs Gücü Komutanı olan İsmail Kani’nin de imzası bulunmaktadır. Kudüs Güçleri komutanlığı sürecinde, özellikle 2000’lerin başından itibaren Irak’taki değişimler dolayısıyla, Orta Doğu Coğrafyası’nda öne çıkan komutanlardan biri olmuştur. ABD karşıtı Şii ve Sunni grupların silahlandırılıp eğitilmesinde görev almış, İŞİD’le mücadele amacıyla oluşturulan Haşdi Şabi Örgütü’nün kurulmasını sağlamasıyla beraber bölgede tanınırlığı yüksek seviyelere ulaşmıştır. Kendisi komutanlık vazifelerini yerine getirirken hakkında politik liderlik olasılığına yönelik söylemler gündeme gelmiş, 3 Ocak 2020 tarihinde öldürülmesi itibariyle yerine İsmail Kani getirilmiştir. Kani 2012 yılından beridir ABD tarafından “Terörist” sıfatı ile izlenmektedir.

İsmail Kani’nin Biyografisi:

8 Ağustos 1957 yılında, İran’ın kuzeydoğusunda bulunan Horasan Bölgesi’nin başkenti Meşed’e bağlı olan ve Türkmenistan sınırına yakın Bucnurd’da doğmuştur. Askeri kariyerinin bilinen ilk kaydının 1982 yılında olduğu iddia edilmektedir. 1982 yılında Kuzistan bölgesindeki Kürt ayrılıkçı hareketlerini bastırmak için bağlı bulunduğu 5. Nasr Tümeni ile bölgeye gönderilmiştir. Tümen komutan yardımcısı olarak görev aldığı bu dönemde Kasım Süleymani ile tanışmıştır. Yine aynı dönemde, mevcut dini lider Ali Hamaney ile tanışmış ve yakın bir bağ kurmuştur. Süleymani ile aynı ağdan gelmekle birlikte Hamaney ile tanışıklığı daha eskidir.

1980 – 1988 Irak-İran Savaşı Boyunca Kani;

* Aşura Operasyonu (18-22 Ekim 1984)

* Velfesr 8 (9 Şubat-29 Nisan 1986)

* Kerbela 1 (30 Haziran- 10 Temmuz 1986)

* Nasr 8 (20-21 Kasım 1987)

* Kerbela 5 (9 Ocak- 3 Mart 1987)

* Beit-El-Mukaddes 7 (7-25 Haziran 1988)

Operasyonlarında görev almıştır. Beit-El-Mukaddes 7 operasyonu haricindeki operasyonlarda başarı kazanmıştır. 5. Nasr Tümeni’nde görevine devam ederken 17 Ağustos 1988 tarihinde, Irak Savaşı sonunda, İran Devrim Muhafızları Ordusu 8. Operasyon Bölgesi (Meşed) Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcısı pozisyonuna getirilmiştir. 1992 yılında Meşed’de gecekondu sakinlerinin taleplerinin belediye tarafından reddedilmesi sebebiyle çıkan eylemleri bastırmıştır. Afganistan’dan Horasan bölgesine sızan uyuşturucu kartelleri ile mücadelede görev almış ve Afganistan’daki “Afganistan’ın Kurtuluşu İçin Birleşik Ulusal İslami Cephe” (Kuzey İttifakı) grubunu desteklemiştir. 90’ların sonuna doğru Kuzey İttifakı ile gerçekleştirdiği faaliyetlerde Afganistan, Pakistan ve Asya Cumhuriyetleri’nde operasyonlar organize ettiği iddia edilmektedir. Başka bir kaynağa göre 1993-2000 yılları arasında Taliban – İran gerginliği sürecinde Kudüs Kuvvetleri Komutan Yardımcısı görevini yürütmekte olduğu ifade edilmektedir (1997). Kani’nin Kuzey İttifakı ile Taliban’a karşı verdiği mücadele sırasında ABD – Afganistan Savaşı sürecinin başlaması öte yandan bölgede İran – ABD işbirliği olasılığını, dolayısıyla Kani’nin ABD güçleri ile geçmişte irtibat kurmuş olma olasılığını da doğurmaktadır.

6 Mayıs 2006 tarihinde Kani’nin İran Devrim Muhafızları Karşı-İstihbarat Başkan Yardımcısı Olarak Atandığı belirtilmiştir; fakat basın kaynaklarına göre Kani, İran Devrim Muhafızları Kudüs Gücü Komutan Yardımcılığı’na devam ettiği ifade edilmektedir. İki görevi aynı anda devam ettirmesinin olası olmadığı değerlendirilmekle beraber, bu durumun imkansız olmadığı da düşünülmektedir. 2012 yılında ABD Hazine Bakanlığı İsmail Kani’nin isminin geçtiği bir raporda kendisinin Orta Doğu ve Afrika coğrafyalarında silah kaçakçılığı işlemlerini Kudüs Gücü bünyesinde lojistik faaliyetlerden sorumlu olduğu ibaresiyle paylaşmış, kendisinin ABD ile ticari işlem yapmasını yasaklamıştır. Kasım Süleymani’nin 3 Ocak 2020 tarihinde Bağdat’ta öldürülmesinin hemen ardından, İsmail Kani’nin rütbesi Tümgeneralliğe yükseltilmiş ve Devrim Muhafızları Kudüs Güçleri Komutanlığı görevine getirilmiştir.

Kasım Süleymani’ye nazaran Kani’nin Devrim Muhafızları içerisinde popüleritesi daha düşük bir subay profilinde olduğu belirtilmektedir. Başta Irak olmak üzere Süleymani’nin görev yaptığı diğer bölgelerde (Suriye, Yemen, Lübnan)  herhangi bir görselinin olmaması kendisinin çoğunlukla karargahta veya daha öncesinde görev yaptığı Afganistan, Pakistan gibi bölgelerde daha sık bulunduğu şeklinde yorumlanabilir. Süleymani’ye kıyasla daha yüksek bir akademik eğitim tecrübesi olduğu bilinen Kani’nin, selefinden farklı bir iletişim üslubuna sahip olduğu ifade edilmektedir. Süleymani’nin saha tecrübelerinden oluşan bağları ve yüksek karizmasıyla milis kuvvetlerini örgütlediği belirtilirken, Kani’nin sakin üslubunun milisler arasında “prova edilmiş konuşmalar” olarak değerlendirilmesi ve zayıf bir imaj bırakması olasılığının söz konusu olduğu ifade edilmektedir. Süleymani’nin doğrudan direktif usulü ifadeleriyle edindiği “Kahraman Lider” görüntüsüne karşın Kani’nin resmi uslübunun kendisinin bölgedeki kuvvetlerin doğrudan ilgili kişisi değil “Hamaney’in Aracısı” olarak görülmesine neden olabileceği tartışılmaktadır.

Kayıtlarda bulunan tek aile üyesi olan Oğlu Ali Kani’nin 2009 yılında Meşed kentinde elektrik mühendisliği bölümü öğrencisi olduğu dönemde hükümet aleyhine yapılan gösterilere katıldığı iddia edilse de İsmail Kani Tarafından reddedilmiştir.

Değerlendirme

İsmail Kani’nin tecrübesi göz önünde bulundurulduğunda, selefi Süleymani kadar yüksek bir karizmaya ve bölgesel strateji geliştirmeye yetecek bilgi ve saha tecrübesine sahip olmadığı öngörülebilir. Bununla birlikte Ali Hamaney ile neredeyse 40 yıla yakın süreli birlikteliği dikkate alınır ise, Hamaney ile koordinasyonunda sorun olmayacağı ve kendisine bir tehdit oluşturmayacağı değerlendirilebilir. İran’ın içerisinde bulunduğu mevcut ekonomik darboğazın Kudüs Gücü’nün bölgedeki faaliyetlerinin yavaşlamasına neden olacağı veya genişlemeci değil sabit dinamikte duracağı çıkarımında bulunulabilir. Bununla birlikte yavaşlama veya sabitlenme durumunun bölgeden stratejik bir geri çekilme anlamına geldiği söylenemez. Bölgesel güç çekişmesi ve küresel hareketler göz bulundurulduğunda Kani’nin mevcut durumu korumak ve uzun süreçte ABD – İran arasındaki gerginliği düşürmek isteyeceği tahmin edilebilir. Kani’nin bölgede İran’a bağlı olarak faaliyet gösteren paramiliter grupları kontrol altında tutmak için gerekli olan karizmayı sağlaması gerekeceğinden kısa vadede ABD’ye yönelik misilleme operasyonlarına ağırlık vereceği ve bu gruplarla arasındaki ilişkiyi güçlendirmek isteyeceği tahmin edilebilir. Komutan yardımcılığı döneminde bölgedeki gruplara yönelik lojistik ve finansal desteklerin iletilmesi gibi görevlerde bulunmuş olması sebebi ile bu gruplar içerisinde çeşitli bağlara sahip olduğu öngörülebilir, fakat Süleymani’nin etkisini yakalamasının mümkünlüğü tartışma konusudur.  Süleymani ve Kani’nin liderlik vasıflarının yanı sıra DMO’nun teşkilatlanma tecrübesini göz önünde bulundurduğumuzda Kudüs Gücünün az bir emekle sabit durabilecek bir sisteme sahip olduğunu düşünebilir, bu durumun Kani’nin geçiş sürecinde elini güçlendireceğini  değerlendirebiliriz. İran adına kısa dönemde ABD’ye karşı misilleme faaliyetleri, orta dönemde ABD ile tansiyon düşürme, uzun dönemde bölgede yerleşik konumlanmayla mezhepsel etki politikalarına özen gösterileceğini öngörebiliriz.

Kaynaklar:

  1. Pike, J. (n.d.). Intelligence: Esmail Ghani / Ismail Qaani / Ismail Kaani. Erişim Ocak 6, 2019, kaynak https://www.globalsecurity.org/intell/world/iran/qods-ghani.htm.
  2. Bag, M. (2020, Ocak 5). ABD saldırısında ölen İranlı General Kasım Süleymani kimdir? Erişim Ocak 7, 2020, kaynak https://tr.euronews.com/2020/01/05/iran-devrim-muhafizlari-kudus-gucu-komutani-general-kasim-suleymani-kimdir.
  3. Basın Yayını (2020, Ocak 3). Ismail Ghaani. Erişim Ocak 6, 2020, kaynak https://www.counterextremism.com/extremists/ismail-ghaani.
  4. Alfoneh, A. (2012, Ocak 1). Esmail Qaani: The Next Revolutionary Guards Quds Force Commander? . Erişim Ocak 6, 2020, from https://www.aei.org/research-products/report/esmail-qaani-the-next-revolutionary-guards-quds-force-commander/.
  5. Maschke, G. (1999, Temmuz 27). Letter from the Revolutionary Guards commanders. Erişim Ocak 8, 2020, Kaynak https://iranian.com/News/1999/July/irgc.html?site=archive.
  6. Alfoneh, A. (2020, Ocak 7). Who Is Esmail Qaani, the New Chief Commander of Iran’s Qods Force? Erişim Ocak 9, 2020, Kaynak https://www.washingtoninstitute.org/policy-analysis/view/who-is-esmail-qaani-the-new-chief-commander-of-irans-qods-force.
  7. Alfoneh, A. (2020, Ocak 3). Who is the New Chief Commander of Iran’s Quds Force? Erişim Ocak 5, 2020, Kaynak https://agsiw.org/who-is-the-new-chief-commander-of-irans-quds-force/.
  8. U.S. Department of the Treasury. (2012, Mart 27). Erişim Ocak 9, 2020, Kaynak https://www.treasury.gov/press-center/press-releases/Pages/tg1506.aspx.