ÇABAHAR PROJESİ
İran’ın güneydoğusunda dünyanın en önemli enerji geçiş hatlarından biri olan Umman Denizi kıyısındaki Çabahar Limanı’nın, Hindistan’ın Orta Asya’ya, Afganistan’ın uluslararası sulara açılan kapısı olması planlanıyor.
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani Ahmedzai ve Hindistan Başbakanı Narendra Damodardas Modi’nin Tahran’da Çabahar Limanı’yla ilgili imzalayacakları işbirliği anlaşmasını İranlı uzmanlar, limanın üç ülke için stratejik öneme sahip olduğu belirtildi.
Son yıllarda Çin ile Hindistan arasındaki rekabetin Umman Denizi kıyısında yer alan limanlar üzerinden belirginleştiğini dile getiren İranlı Uluslararası İlişkiler Uzmanı Pir Muhammed Mollazehi, “Asıl mesele, İran’ın güneydoğusu ile Pakistan’ın güneybatısında Belucistan bölgesindeki Makran sahilinde yer alan Çabahar ve Guvader limanlarıyla ilgilidir.” dedi.
Mollazehi, “Çin’in, enerji hattını emniyete almak için Pakistan’ın Guvader Limanı’na gelmesi, Çin ve Pakistan’la ihtilafları bulunan Hindistan’ın Çabahar Limanı’na yönelmesine neden oldu.” ifadelerini kullandı.
Tahran Üniversitesi Uluslararası ilişkiler Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Behram Emir Ahmediyan, Hindistan ve Afganistan’ın Pakistan’la yaşadığı siyasi sorunlar nedeniyle her iki ülkenin, ticari ve jeostratejik hedeflerine ulaşma konusunda İran ile işbirliği yapma durumunda olduğunu dile getirdi.
İran’ın okyanusa açılan tek limanı olma hasebiyle Çabahar Limanı’nın önemli bir konuma sahip olduğunu dile getiren Ahmediyan, “Çabahar Limanı’nın yük kapasitesinin 80 milyon ton olması planlanıyor. Çabahar’dan Meşhed’e demir yolu ve transit karayolu düşünülüyor. Meşhed’den de Afganistan bağlantısı yapılacak.” dedi.
Konu, KOEP ( İran’ın nükleer programına ilişkin 14 Temmuz 2015 tarihinde İran ile P5+1 ülkeleri (ABD, İngiltere, Fransa, Rusya Federasyonu, Çin Halk Cumhuriyeti ve Almanya) arasında mutabık kalman Kapsamlı Ortak Eylem Planı) anlaşmasının hayata geçirilmesinin ardından Hindistan başbakanı Narendra Modi’nin Mayıs 2016 tarihinde Tahran’ı ziyaretinde gündeme geldi.
İki ülkenin üst düzey yetkililerinin de katılımıyla gerçekleşen görüşmede İran Cumhurbaşkanı Ruhani, iki ülke ilişkilerinin gelişmesi ve uluslararası alanda önemli konular üzerinde görüşmeler yapılacağını açıkladı.
Ruhani açıklamasının devamında;
“Hindistan Asya ülkeleri içerisinde üstün ekonomik güce sahip bir ülke ve yeni ekonomik güç olarak bilinmekte.
İran ile siyasi, ekonomik ortak çizgiler, İran malları açısından Hindistan’ın çok büyük bir piyasa oluşturması ve enerji alanında İran ve Hindistan arasındaki münasebetler, Hindistan’ın dış ticaretinde ikinci ortağı konumunda olmasına sebep olmuştur.
Bunun için de Hindistan başbakanının Tahran ziyareti aynı zamanda Hindistan açısından da iyi bir yatırım fırsatı olarak değerlendirilmektedir.
Diğer yandan Hindistan Başbakanı’nın Tahran’a gerçekleştirdiği bu ziyaretle; aynı zamanda çok yönlü bir işbirliği hedefini de gütmekte olup, üçlü anlaşmanın imzalanmasını (İran – Hindistan – Afganistan) siyaset, ekonomi, kültür alanlarında işbirliğini güçlendirme yollarını araştırmayı, ikili ilişkileri geliştirmeyi yine bölgesel ve uluslararası alandaki işbirliğini artırmayı hedeflemektedir.
Zira Hindistan Başbakanı Mondi’nin Tahran’a yaptığı ziyaretle eş zamanda Afganistan Cumhurbaşkanı Muhammed Gani Eşref’in de bugün Tahran’ı ziyaret ederek bu üç ülke arasında ortak bir işbirliği görüşmesi şekillenecek olması bu ziyaretin önemini daha da artırmıştır.
Bu temaslarda Hindistan’ın, İran’ın Çabahar limanı aracılığı ile Orta Asya bölgesine ulaşmasını sağlayacak bir anlaşmanın imzalanacak olması bu üçlü görüşmenin hayati bir önem kazandığını gösteriyor.
Çabehar limanının bölge ülkeleri arasındaki ticari ve iktisadi işbirliğinin artışındaki önemini hatırlatan Hindistan Başbakanı Mondi, Çabahar limanına yatırım fırsatının, İran ve Hindistan’ın menfaatine olacağı gibi hatta tüm bölge ülkelerinin de menfaatine tamamlanacağını belirtmiştir. Hindistanlı bir firmanın nakit 85 milyon dolar ve 150 milyon dolarlık finans sağlama suretiyle İran’ın Çabahar limanının geliştirilmesi için yatırım yapmayı taahhüt ettiği belirtiliyor.
Afganistan’dan Hindistan’a ve Hindistan’dan Afganistan’a mal transferinde önemli bir rol ifa edecek olan Çabahar-Zahidan demiryolu projesine katılım bu üç ülkenin ilgi duyduğu diğer önemli bir proje olup bu projenin hayata geçmesi bölge ülkeleri arasındaki ticari mübadeleyi daha da canlandıracaktır. Bu projelerin yanı sıra İran ve Hindistan Çabahar serbest ticaret bölgesinde Petro-Kimya tesislerinin inşası konusunda da bir takım görüşmeler gerçekleştirmişlerdir.
Bu projelerin hayata geçirilmesi, İran ve Hindistan’ın başka ülkelerin de katılımıyla ortak projeleri başlatabileceklerini gösterebilir.
İran, Hindistan ve Afganistan arasında Tahran’daki üçlü oturum aynı zamanda ortak işbirlikleri konusunda bölge ülkeleri için de bir örnek teşkil edebilir ve bölgede istikrar ve güvenliğin, ilerleme ve kalkınmanın sağlam temellere oturtulmasına vesile olabilir .” dedi.