Twitter
Visit Us
YOUTUBE
YOUTUBE
LINKEDIN
Share

Global ve/veya bölgesel güçler/ülkeler arasında, silahlı çatışmaya kadar varan anlaşmazlıklar, terör saldırıları ile, küresel ve bölgesel ekonomik sıkıntıların yaşandığı bir yıl olan 2015 yılından hareketle, 2016 yılında olması muhtemel ana gelişme, dönüşüm ve oluşum tredlerini ana hatlarıyla ortaya koymak ve bu konudaki okuma kaynaklarını okuyucu ile paylaşmak aşağıdaki kısa çalışmanın amacı olmuştur.

2015 Yılını Belirleyen Gelişmeler

Ekonomi bağlamında 2015 yılını, başta ABD, kısmen AB’de olmak üzere en azından “iyileşmenin”; Endonezya, Vietnam ve Tayland dışında Asya ülkelerinde “büyüme hızında azalmanın”; petrol başta olmak üzere, hammadde fiyatlarında “düşüşlerin”; Batı’daki düzelme ve yıl ortasından bu yana beklentisi piyasalarca satın alınan FED faiz artışının (Aralık ayında ilki yapılan) bir sonucu olarak, gelişmekte olan ülkelere yönelik “fon girişlerinin zayıflaması” ve Batı’ya doğru yön değiştirmesinin; önceki yıla göre, diğer para birimlerinin ABD Doları karşısındaki değer kaybı nedeniyle “küresel servette” azalmanın ve “gelir dağılımındaki bozulma” olgusundaki artışın; küresel ekonomideki dengesizliğin sürmesinin; Amerikan Doları’nda ($) yıl boyu süren “değerlenmenin”; dünya ticaretindeki artışın, son üç yılın ortalaması olan yüzde 2,5’un “çok az üzerinde” olduğunun; düşen fiyatların, başta Suudi Arabistan ve Rusya olmak üzere, petrol ihracatçısı ülke ekonomilerinde yol açtığı sıkıntıların; silah satışlarında artışların,

gözlendiği bir yıl olarak özetleyebiliriz.

Geçtiğimiz yıl uluslararası ilişkilerde yaşananları da aşağıdaki başlıklarda toplayabiliriz:

  • AB çerçevesinde, Yunanistan başta olmak üzere bazı ülkelerdeki “borç krizi”; ağırlıklı olarak Suriye kaynaklı göçmen ve sığınmacı akını; Macaristan ve şimdilerde Polonya’daki “demokrasinin popülizm/seçimlik yanına dayalı otokratik” sisteme olan dönüşümler; Rusya’ya olan enerji bağımlılığının getirdiği tedirginlik; Rusya’nın Ukrayna ve Gürcistan’dan sonra Kafkaslar ve Ortadoğu’daki yeni hamlelerinin yarattığı rahatsızlık.
  • 5+1 ülkeleriyle yaptığı “nükleer anlaşma” sonrasında yeniden güç kazanan İran,
  • ABD, Japonya ve bazı çevre ülkelerinin karşı durmasına rağmen Çin’in, Güney Çin Denizi’nde “yapay ada” inşa faaliyetini sürdürmesi; bu gelişmenin ticaret ulaşımı ve askeri çıkarlar yönlerinden yol açtığı tedirginlik.
  • Hindistan’ın ekonomik büyümesi ve dünya siyasetinde ağırlığını arttırmasının yanında; anılan ülkenin, silah alımı konusunda Suudi Arabistan ve Çin’in yanında önemli bir konuma gelmesi; Japonya’nın, silahlı güç bulundurma ve ülke dışı operasyonlara katılma konusunda, kamuoyu muhalefetine karşın, anayasa yorumlamasını değiştirmesi.
  • Suriye’de yaşanan iç savaş; bu savaşta “vekâlet” iddiasında bulunan çevre ülkeleri ve büyük güçlerin kutuplaşması: ABD-Suudi Arabistan-Katar-Türkiye-Suriye muhalefeti ile, Rusya-İran-Çin-Lübnan-Suriye Esad Rejimi gibi.
  • Petrol fiyatlarının, güçler savaşı silahına dönüştürülmesi.
  • Mart ayından bu yana süren, Suudi Arabistan (ABD-İngiltere ve bazı Sunnî bölge ülkeleri destekli) ile İran destekli Yemen (Şii Hûsiler) arasındaki savaş.
  • İŞİD terör örgütünün Suriye ve Irak’taki çok kanlı terörü ve toprak işgali.
  • ABD-Küba yakınlaşması.

 

2016 Yılı Global Trendinin Ana Hatları[ii]

 

Kargaşa dolu geçeceğini düşündüğümüz yeni yıla, ilk ayının ikinci haftasından baktığımızda, beklenen başlıca gelişme ve öngörüleri aşağıdaki başlıklarda toplayabiliriz.

 

  • Global ekonomik büyümede “yavaşlama”, kısmen düzelse de sürecek. 1982 yılından bu yana (Asya krizinin yaşandığı 1989 ve 90 yılları hariç) ilk kez Çin’in yüzde 7 veya az altında, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerin sırayla yüzde 2,1 ve 4,8 oranlarında ekonomik büyüme sağlayacağı, küreselde ise anılan oranının yüzde 2,9 (2014 ve 15’de sırasıyla: 2,5 ve 2,4) olacağı öngörülmektedir.
  • Dünya ticaret hacmindeki artışın da, yüzde 2,5’un çok üzerine çıkmayacağını; Haziran 2014’den bu yana gördüğü aşağı yönde hareketle, günümüzde yaklaşık 33$’a düşen petrol varil fiyatlarında yukarı doğru gidiş olsa da, bu fiyatların 90/100$’a ulaşmasının yıllar alabileceğini; bu bağlamda, hammadde fiyatlarındaki aşağı yönlü hareketin, Çin’deki daralmanın bir yansıması olarak süreceğini ve bunun bir istisnasının gıda maddeleri fiyatlarında yaşanabileceğini söyleyebiliriz.
  • FED’in, Aralık 2015’de başlayan faiz artışlarının süreceğini ve bu bağlamda, gelişmekte olan ülke piyasalarından “sıcak para/portföy yatırımı” çıkışının devam edeceğini ve yine aynı ülkelere yönelik “doğruda sermaye yatırımı” girişlerinin zayıflayacağını, bu gelişmenin de anılan ülkelerin “risk primlerini” yükselteceğini; faiz artışı ve ekonomik iyileşme destekli $’ın, diğer ülke para birimleri sepetine karşı değerlenmesinin hız keseceğini, ABD başkanlık seçimi ve jeopolitik gelişmelere göre yön kazanacağı tahmininde bulunabiliriz.
  • Avrupa’da güç kazanan ve AB normlarını esneten “popülist” gelişmeler (Macaristan, Slovakya, Polonya, İtalya, Yunanistan’da), İngiltere’de yapılacak referandum, mülteciler konusunda üyelerin farklı yaklaşımı, bu yıl AB için bir yol ayırımı getirebilir.(bu yıpranmış haliyle devam veya sağlam bir yöne dönüş)
  • 2015 yılında Kırım’ı ilhak eden ve Suriye iç savaşında “aktif taraf” olan Rusya’nın önümüzdeki dönemde, BMGK daimi üyeliğine, silahlı güç kullanımına, işbirliği içinde olduğu ve kendisine enerji bağımlılığı olan ülkelere dayalı olarak gerçekleştirdiği “yayılmacılığını” sürdürüp sürdüremeyeceği; devamında, bu gelişmelerin Ortadoğu ve küresel “kutuplaşmayı” hangi yönde etkileyeceği merakla izlenmektedir. Rusya için en büyük kısıt, Suudi Arabistan ve İran için de geçerli olan, düşük petrol fiyatlarının yarattığı “ekonomik kırılganlık” olarak durmaktadır.
  • Suriye iç savaşının sona erdirilmesi bağlamında, ilgili devletler ve çatışan güçler arasındaki ön anlaşma ile sonuçlanmış görüşmelerin hayata geçmesi, bölgede yaşanan çatışma ve anlaşmazlıkları önemli ölçüde azaltacak; bölgedeki yeni yapılanmayı şekillendirecektir. Irak’da derinleşen ve bazı bölge ülkelerince de körüklenen Şii ve Sünni çekişmesi, bölgedeki bir diğer sıcak olgudur. İŞİD terör örgütünün de bu çekişmeye dahil olması, yaşananların, ülkenin yeniden şekillenmesine kadar süreceğine işaret etmektedir.
  • ABD ve İran’ın, geçtiğimiz temmuz ayında imzalanan “nükleer anlaşması” ndan bu yana yakınlaşmaları giderek hızlandı. İran üzerindeki yaptırımların birkaç ay içinde kaldırılması bekleniyor. Dahası, İran bugün ABD’nin Irak’ta, İŞİD’e karşı “taktiksel ortağı” konumuna geldi ve ikili ilşkide “asimetri” yarattı. Bir diğer anlatımla Tahran’ın, dünya ekonomisine ve Batı dünyasına hızla entegre olması, oluşan kutuplaşmadaki “farklı yeri” nedenleriyle Ortadoğu’da öneminin artması beklenmektedir.
  • AB ülkeleri başta olmak üzere Türkiye, Ürdün gibi ülkelerde yaşanan “mülteci sorunu”, önemli gündem maddesi olmaya devam edecek gibi görünmektedir. Sorunun çözümü, AB’nin somut adımları ve Suriye çatışmasının sonlandırılmasına doğrudan bağlı durmaktadır.
  • Kasım ayında yapılacak ABD başkanlık seçimi ve öncesindeki “aday” yarışının sonucu, anılan gücün dünya politikasındaki “etkinlik-derinlik-yönü” konusunda belirleyici olacaktır.
  • 2015 yılında, ekonomik sıkıntılar yaşayan Breziya, Venezuella ve Arjantin ile, halkının yönetimden hoşnut olmadığı ülkeleri barındıran Latin Amerika’da Arjantin ve Venezuella’da yapılan seçimlerin sonuçları ile, 2016’da 9 ülkede yapılacak seçimler hakkındaki beklentileri birlikte ele aldığımızda, Latin Amerika ülkeleri için 2016 yılının büyük değişimler getireceği düşünülmektedir.
  • Çin’in Güney Çin Denizi’de yarattığı “yapay adalar” ve söz konusu denizdeki Çin’in iddiaları konusunda ABD çok fazla bir tepki vermemekle birlikte, yeni adalar çevresi için Çin’in ileri sürdüğü 12 deniz mili “kara suyu” talebine karşı çıkmakta ve bu amaçla iki savaş gemisini bölgeye göndermiş bulunmaktadır. Sorunun, Amerika veya müttefiklerinin bu adalardan birinin yakınında bir askeri tatbikat yapması halinde ağırlaşacağı düşünülmektedir.

 

Ersin Dedekoca

09.01.2016

 

[i] “Global Wealth Report 2015”,Credit Suisse,Ekim 2015, https://publications.credit-suisse.com/tasks/render/file/?fileID=F2425415-DCA7-80B8-EAD989AF9341D47E (7.01.2016): “World Economic Outlook-Adjusting to Lower Commodity Prices”,IMF,Ekim 2015, http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2015/02/pdf/text.pdf (4.01.2016); “Anemic recovery in emerging markets to weigh heavily on global growth in 2016”,The World Bank(WB),6.1.2016, http://www.worldbank.org/en/news/press-release/2016/01/06/anemic-recovery-in-emerging-markets-to-weigh-heavily-on-global-growth-in-2016 (8.01.2016); World Trade Report 2015”,WTO, https://www.wto.org/english/res_e/booksp_e/world_trade_report15_e.pdf (5.01.2015); “Global Economic Prospects- Spillovers amid Weak Growth”,WB,Ocak 2016, http://www.worldbank.org/content/dam/Worldbank/GEP/GEP2016a/Global-Economic-Prospects-January-2016-Spillovers-amid-weak-growth.pdf (8.01.2016);” UNCTAD Handbook of Statistics 2015”, http://unctad.org/en/PublicationsLibrary/tdstat40_en.pdf (9.01.2015)

[ii] James M. Lindsay,“2016’s Top Five Foreign Policy Flash Points “,National Interest,4.01.2016, http://www.nationalinterest.org/blog/the-buzz/2016s-top-five-foreign-policy-flash-points-14797 (5.01.2016); Judy Dempsey&Jan Techau,”The Winners and Losers of 2015”,Carnegie Europe,18.12.2015, http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=62291(30.12.2015); “Judy Dempsey,”Europe’s Terrible Start to 2016”,Carnegie Europe,7.01.2016, http://carnegieeurope.eu/strategiceurope/?fa=62414 (7.01.2016); “Annual Forecast 2016”,Stratfor,28.12.2015, https://www.stratfor.com/forecast/annual-forecast-2016 (4.01.2016); “Nejat Tarakçı”,”Türkiye ve Dünyanın 2016 Yılı”,Tasam, 22.12.2015, http://tasam.org/trTR/Icerik/23651/turkiye_ve_dunyanin_2016_yili (2.01.2016); Jean-Marie Guehenno,“10 Conflicts to Watch in 2016”,Foreign Policy,3.01.2016, http://foreignpolicy.com/2016/01/03/10-conflicts-to-watch-in-2016/ (6.01.2016); “Rate cut shows that even China’s government doesn’t believe its own data”,The Economist,23.10.2015, http://www.economist.com/blogs/freeexchange/2015/10/chinas-economy (01.01.2016);”Duelling Financial Forces to Test Markets in 2016”,WSJ, http://www.wsj.com/articles/dueling-financial-forces-to-test-markets-in-2016-1451499403 (5.01.2016); Samuel Rines,“What’s Next for the World Economy?”,The National Interest,6.01.2016, http://nationalinterest.org/feature/whats-next-the-world-economy-14820 (7.01.2016);” What might happen in China in 2016?”,McKinsey&Company,Ocak 2016, http://www.mckinsey.com/insights/strategy/what_might_happen_in_china_in_2016 (9.01.2016); Clifford Krauss,”Oil Prices: What’s Behind the Drop? Simple Economics”,NYT,6.01.2016, http://www.nytimes.com/interactive/2016/business/energy-environment/oil-prices.html (7.01.2016); “China syndrome: how the slowdown could spread to the Brics and beyond”,The Guardian,22.08.2015, http://www.theguardian.com/business/2015/aug/22/could-china-crisis-spread-to-emerging-markets (25.12.2015); Cas Mudde,”Populism in Europe: a primer”,Open Democracy,12.05.2015, https://www.opendemocracy.net/can-europe-make-it/cas-mudde/populism-in-europe-primer (30.12.2015)