Dört yıllık üniversite eğitimine devam etmek isteyenlerin girdiği LYS sınav sonuçları  geçen hafta açıklanmıştır.  Üniversite seçimi adaylar için çok önemlidir. Çünkü bundan sonraki yaşantılarının yolu, seçmiş oldukları üniversiteden geçer. Adayların tercih yaparken eğitim alacakları üniversitelerin dünya sıralamalarındaki yerini bilmelerinde yarar vardır.

İngiliz eğitim danışmanlığı kuruluşu Quacquarelli Symonds (QS)  14’ncü dünya üniversiteleri sıralamasını 8 Haziran’da açıklamıştır. QS World University Rankings® 2018 84 ülkeden 950 üniversiteyi kapsayan araştırmasında, bu yıl Türk üniversiteleri ilk 400’e girememiştir. Türkiye’den en iyi dereceyi, geçen yıla göre sıra kaybetmesine rağmen, 421-430 sıra bandındaki Bilkent Üniversitesi almıştır. 11 Türk üniversitesinin bulunduğu sıralamada Bilkent’i 431-440 bandında Koç,  461-470 bandında Sabancı Üniversitesi izlemiştir.

QS’nin Doğu Avrupa ve Orta Asya üniversiteleri için yaptığı sıralamada ilk 25 içinde Boğaziçi 9, Bilkent 12, Sabancı 13, Koç 16 ve İTÜ 23’ncü sıradadır. (http://www.topuniversities.com/university_ranking/results/2008/overall_rankingis/fullrankings/)

Genel sıralamada devlet üniversiteleri arasında en iyi konumu 471-480 sıra bandıyla Orta Doğu Teknik Üniversitesi elde etmiştir. Sıralamada Boğaziçi 491-500, İTÜ 601-500, Hacettepe 751-800, Ankara 810-1000, Çukurova, Gazi ve İstanbul Üniversiteleri 801-1000 bandında yer almıştır. Türk üniversiteleri arasında Koç, ODTÜ ve İTÜ hariç diğer 8 üniversite sıra kaybetmiştir.

QS ve  Times Dergisi,  ilk defa 2004 yılında birlikte anket ağırlıklı dünya üniversite sıralamasını açıklamıştır. İki kuruluş 2010’da ayrılmış, Times daha sonra Thomson Reuters ile işbirliği yaparak THE adı altında dünya sıralaması yapmayı sürdürmüştür.  Quacquarelli Symonds (QS) ise Scopus’un verilerini kullanarak ve üniversitelere anket uygulayarak sıralama yapmaya devam etmektedir. 2004-2009 yılları arası Times Higher Education ile ortak çalışmış ve üniversite sıralamalarını yayınlamışlardır.

QS, üniversiteleri bölüme,  fakülteye ve alanlara göre de değerlendirmektedir. Beş alan; sanat, mühendislik ve teknoloji, tıp, doğa bilimleri ve sosyal bilimler ve yönetimdir. Sanat dışındaki alanlarda birinciler ABD’deki üniversitelerdir. (ttps://www.topuniversities.com/subject-rankings/2017)

QS sıralamaları, üniversite performansı ile ilgili karşılaştırmalı veriler arasında dünyanın en popüler kaynağı haline gelmiştir.  Bölüm sıralama tabloları 2016’da 30 milyon,  genel sıralama tabloları 54 milyon kişi tarafından  ziyaret edilmiştir.

QS sıralaması, akademisyenler arasında yapılan anket sonucu belirlenen akademik saygınlık (%40), işverenlere yapılan anket sonucu belirlenen mezunların iş yerindeki saygınlık (%10), öğretim üyesi-öğrenci oranı (%20), Scopus veri tabanından derlenen öğretim üyesi başına alınan atıflar (%20), uluslararası öğrenciler (%5) ve uluslararası öğretim üyeleri (%5) kriterleri kullanılarak yapılmaktadır.

Üniversiteleri sıralarken sadece öğretim üyesi başına makale sayısına bakmak doğru değildir. Makalelerin nerede yayınlandığı ve atıf sayıları gözden uzak tutulmamalıdır. Yayınların yapıldığı dergilerin etki faktörü (impact factor) önemlidir. Sıralama yapılırken, etki faktörü düşük, kolay makale kabul eden dergilerde yapılan yayınlar ile ciddi bilimsel dergilerde yayınlanan makaleleri bir tutmamak gerekir.

Türkiye’de akademik yükseltmelerde makale sayısı önemli olduğu için impact faktörüne dikkat edilmemektedir.

Üniversitelerimizde çok sayıda yayın değil, kaliteli yayın yapılmalıdır. H faktörü, bilim insanının yaptığı yayınların aldıkları atıfların ifadesi olan değerdir. Tüm yayınlardan kaçının bu değerin üzerinde atıf aldığını gösterir. A öğretim üyesinin 100 yayını olsa ve bunlardan 20 tanesi 20´nin üzerinde atıf almışsa, H faktörü 20, B öğretim üyesinin 21 yayını olsa ve bunlardan 20´si 20´nin üzerinde atıf alsa, bu öğretim üyesinin de H değeri 20’dir.

Dünya genelinde üniversiteleri başlıca dört  kurum değerlendirerek sıralamaktadır. Bunlar; Jiao Tong (Çin), Webometrics (kıtalara ve ülkelere sıralıyor, İspanya), US News and World Report (ABD) ve  THES’tir. (Times Higher Education Supplement)

Dünyada ilk sıralama 1983 yılında US News tarafından ABD üniversiteleri için  yapılmıştır. 2003 yılında  Çin’in Jiao Tong Üniversitesi dünyanın ilk 500 üniversitesini belli kriterlere göre belirlemiştir. Webometrics 2004 yılında  4000, Temmuz 2009’da ise 6000 üniversiteyi sıralamıştır.

THES,  her yıl dünyanın ilk 200’e giren  üniversitelerini yayınlamaktadır. 2008 yılında listeye Türk üniversitesi girememiştir. 2007 yılına kadar ISI verilerine göre sıralama yapılırken daha sonra THES, SCOPUS’u (makale sayıları, atıflar, ölçüm endeksleri) kullanmaya başlamıştır.

Kayıt yaptıracak öğrencilerin devlet üniversitelerimizin sıralamaları konusunda bilgi sahibi olabilmeleri açısından Eskişehir Osmangazi Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Hasan Tosun’un 2015 yılında yayınlanan Devlet Üniversiteleri: Performans Değerlendirme ve Finansman Modeli ve Yeniden Yapılanma kitabını okumalarını öneririm.

Tüm kriterlerde ortalamada en yüksek puanı alan Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) birinciliğini bu yıl da korumuş,  Stanford ikinci ve Harvard ise üçüncü olmuştur. İlk 10’da ABD’nin 5, İngiltere’nin 4 ve İsviçre’nin de 1 üniversitesi yer almıştır. Aşağıda, 84 ülkeden 950 üniversiteyi kapsayan araştırmada yer alan başlıca ülkelerde sıralamadaki ilk  üniversiteler verilmiştir.

Arjantin: Universidad de Buenos Aires – sıra 75, Avustralya: Australian National University (ANU) – sıra 20, Avusturya: Universität Wien – sıra 154, Azerbaycan: Khazar University – sıra 701-750, Bahreyn: Arabian Gulf University – sıra 411-420, Bangladeş: University of Dhaka – sıra 701-750, Belarus: Belarus State University – sıra 334, Belçika: Katholieke Universiteit Leuven – sıra 71, Brazilya: Universidade de São Paulo (USP) – sıra 121, Bruney Darussalam: University of Brunei Darussalam – 349, Bulgaristan: Sofia University “St. Kliment Ohridski” – sıra 701-750, Kanada: University of Toronto – sıra31, Şili: Pontificia Universidad Católica de Chile – sıra 137, Çin: Tsinghua University – sıra 25, Kolombiya: Universidad Nacional de Colombia – sıra 254, Kosta Rica: Universidad de Costa Rica – sıra 411-420, Hırvatistan: University of Zagreb – sıra 601-650, Küba: Universidad de la Habana – sıra 601-650, Çekya: Charles University – sıra 314, Danimarka: University of Copenhagen – sıra 73, Ekvator: Universidad de San Francisco de Quito – sıra 701-750, Mısır: American University in Cairo –sıra 395, Estonya: University of Tartu –sıra 314, Finlandiya: University of Helsinki – sıra 102, Fransa: Ecole Normale Supérieure, Paris (ENS Paris) – sıra 43, Almanya: Technische Universität München – sıra 64, Gana: University of Ghana –sıra  801-1000, Yunanistan: National Technical University of Athens –sıra 401-410, Hong Kong: University of Hong Kong (HKU) –sıra 26, Macaristan : University of Szeged –sıra 501-550, Hindistan: Indian Institute of Technology Delhi (IITD) – sıra 172, Endonezya: University of Indonesia – sıra 277, İran: Sharif University of Technology – sıra 471-480, Irak: University of Baghdad –sıra 501-550, İsrail: Hebrew University of Jerusalem –sıra 145, İtalya: Politecnico di Milano –sıra170, Japonya: University of Tokyo – 28, Ürdün: University of Jordan –sıra 551-600, Kazakistan: Al-Farabi Kazakh National University –sıra 236, Kenya: University of Nairobi –sıra 801-1000, Kuveyt: Kuwait University –sıra 651-700, Latviya: Riga Technical University –sıra 651-700, Lübnan: American University of Beirut (AUB) –sıra 235, Litvanya: Vilnius University –sıra 401-410, Makao, S.A.R., China: University of Macau –sıra 501-550, Malezya: Universiti Malaya (UM) –sıra 114, Meksika: Universidad Nacional Autónoma de México (UNAM) –sıra 122, Fas: Université Mohammed V de Rabat –sıra 801-1000, Hollanda: Delft University of Technology –sıra 54, Yeni Zealanda: University of Auckland – sıra 82, Norveç: University of Oslo – 142,  Umman: Sultan Qaboos University –sıra 451-460, Pakistan: National University of Sciences and Technology (NUST) Islamabad –sıra  431-440, Filistin: Birzeit University –sıra 801-1000, Peru: Pontificia Universidad Católica del Perú –sıra 431-440, Filipinler: University of the Philippines –sıra 367, Polanya: University of Warsaw –sıra 411-420, Portekiz: University of Porto –sıra 301, Porto Riko: Universidad de Puerto Rico –sıra 801-1000, Katar: Qatar University –sıra 349, İrlanda: Trinity College Dublin (TCD) –sıra 88, Romanya: University of Bucharest –sıra 701-750, Rusya: Lomonosov Moscow State University –sıra 95, Suudi Arabistan: King Fahd University of Petroleum and Minerals (KFUPM) –sıra 173, Sırbistan: University of Belgrade –sıra 801-1000, Singapur: Nanyang Technological University (NTU) –sıra 11, Slovakya: Comenius University in Bratislava –sıra 701-750, Slovenya: University of Ljubljana –sıra 651-700, Güney Afrika: University of Cape Town –sıra 191, Güney  Kore: Seoul National University (SNU) –sıra 36, İspanya: Universitat de Barcelona (UB) –sıra 156, Sri Lanka: University of Colombo –sıra 751-800, İsveç: Lund University –sıra 78, Tayvan: National Taiwan University (NTU) –sıra 76, Tayland: Culalongkorn University –sıra 245, Türkiye: Bilkent University –sıra 421-430, Uganda: Makerere University –sıra  801-1000, Ukrayna: V.N. Karazin Kharkiv National University –sıra 401-410, BAE: United Arab Emirates University –sıra 390, Uruguay: Universidad de Montevideo –sıra 501-550, Venezuela: Universidad Católica Andrés Bello (UCAB) ve  Universidad Central de Venezuela (UCV) –sıra 651-700.

Sıralamada dikkatimi çeken bir durum vardır:  Yukarıda yer alan 76 ülkedeki üniversiteler arasında 21’i İslam, 6’sı diğer olmak üzere toplam 27 üniversite dışındaki üniversiteler,  Hristiyan ülkelerindedir.

Türkiye’den ilk 6 sırada yer alan üniversiteler fen ve mühendislik alanlarında yoğunlaşmışlardır. Bu durum, üniversitelerimizin dünyada daha üst sıralarda yer alabilmesi için fen ve mühendislik alanlarına  önem vermeleri gerektiğini göstermektedir.

Nitekim TÜSİAD, fen bilimleri, teknoloji, mühendislik ve matematiğe (science, technology, engineering, mathematics: STEM) dayalı eğitim yaklaşımına önem verilmesi gerektiğine ve bu konunun işgücünün ekonomik büyüme ve gelişme için kritik önem taşıdığına dikkat çekmiştir.