ANKA Strateji Dergisinin 6.sayısında, Türkiye’nin enerji geleceğine genel olarak değinilmiş, enerji ihtiyacının her geçen zaman süratle arttığı ve buna karşın enerji kaynaklarını çeşitlendirerek, üretimi de buna paralel olarak ve dışa bağımlılığı da mümkün mertebe azaltarak ve daha çok yerli kaynaklara yönelerek artırılması gerektiği vurgulanmıştı. Bu makalede ise, yenilenebilir enerji kaynaklarından güneş enerjisi ve Türkiye’nin bu konudaki durumu ele alınacaktır. Türkiye’nin coğrafi konumu nedeniyle yüksek güneş enerjisi potansiyeline sahip olduğu bilinmektedir. Ancak mevcut potansiyelden yeterince yararlanılmakta mıdır? Güneş enerjisinden ne kadar daha yararlanılabilir, bazı kesimlerin dillendirdiği gibi, hatta tüm enerji ihtiyacının güneşten karşılanabilmesi mümkün ve gerçekçi mi? Dünya’da bu konudaki durum nedir?

Dünyada Güneş Enerjisi

Güneş enerjisini, basitçe tanımlamak gerekirse; kaynağı Güneş olan ısı ve parlak ışıktır. Güneş’in çekirdeğinde yer alan füzyon (atom çekirdeklerinin birleşmesi) süreci ile açığa çıkan ışınım enerjisidir. Güneşten elde edilen enerji ile ısınma, soğutma ve elektrik üretimi için kullanılır. Kullanılan alanlar, yeni yeni üretimine başlayan güneş enerjili otomobiller, sokak aydınlatma lambaları, jeneratörler, Elektronik cihazlar. Ev ve apartmanların çatılarında sıkça gördüğümüz kolektörler ile su ısıtılarak, evin sıcak su ihtiyacı ya da ısıtma tesisatına verilerek ısınma ihtiyacı içinde kullanılır. Tükenmekte olan yeraltı kaynaklarına, alternatif enerji kaynağı olarak görülen doğal enerji kaynaklarının en başında gelmektedir.

Güneş enerjisi santralleri, güneşten gelen enerjiyi çeşitli yöntemler kullanarak elektrik enerjisine çeviren sistemlerdir. Güneş enerjisi teknolojileri yöntem, malzeme ve teknolojik düzey açısından çok çeşitlilik göstermekle birlikte iki ana gruba ayrılabilir:

Isıl Güneş Teknolojileri ve Odaklanmış Güneş Enerjisi (CSP): Güneş enerjisinden ısı elde edilen bu sistemlerde, ısı doğrudan kullanılabileceği gibi elektrik üretiminde de kullanılabilir.

Güneş Hücreleri: Fotovoltaik güneş elektriği sistemleri de denilen yarı iletken malzemeler güneş ışığını doğrudan elektriğe çevirirler.

Dünyadaki hemen hemen tüm ülkelerde güneş enerjisi ile az ya da çok elektrik üretimi yapıldığı söylenebilir. Fakat resmi istatistiklerde ulusların enterkonnekte sistemine bağlı olmayan diğer bir ifadeyle of-grid santraller genel olarak istatistik dışında bırakılır. Dünyada şebeke bağlantılı başka bir ifadeyle on-grid sistemlerin ülkelere dağılımına bakıldığında, Çin 78 GW’yi aşan kurulu gücü ile lider konumdadır. Çin Halk Cumhuriyeti’ni sırasıyla Japonya, Almanya, ABD, İtalya, Birleşik Krallık (İngiltere ile Krallığa bağlı diğer ülkeler) ve Hindistan takip etmektedir.

Türkiye’de Güneş Enerjisi

Ülkemizde 2012 yılı itibari ile toplam kurulu güneş kolektör alanı yaklaşık 18.640.000 m² olarak hesaplanmıştır. Yıllık düzlemsel güneş kolektörü üretimi 1.164.000 m², vakum tüplü kolektör ise 57.600 m² olarak hesap edilmiştir. Üretilen düzlemsel kolektörlerin % 50’si, vakum tüplü kolektörlerin tamamı ülke içerisinde kullanıldığı bilinmektedir. 2015 yılında güneş kolektörleri ile yaklaşık olarak 811.000 TEP (Ton Eşdeğer Petrol) ısı enerjisi üretilmiştir. Üretilen ısı enerjisinin, 2015 yılı için konutlarda kullanım miktarı 528.000 TEP, endüstriyel amaçlı kullanım miktarı 283.000 TEP olarak hesaplanmıştır. Türkiye’nin Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlasına (GEPA) göre, yıllık toplam güneşlenme süresi 2.737 saat (günlük toplam 7,5 saat), yıllık toplam gelen güneş enerjisi 1.527 kWh/m².yıl (günlük toplam 4,2 kWh/m²) olduğu tespit edilmiştir. 2017 yılı sonu itibariyle, işletmede bulunan 3.421 MW’lık kurulu güce sahip 3.616 adet Güneş Enerji Santrali Türkiye toplam kurulu gücün yaklaşık %4’üne karşılık gelmektedir. Güneş enerjisinden elektrik üretimi 2017 yılında 2.684 GWh olarak gerçekleşmiş olup elektrik üretimimizin %0,91’i güneşten elde edilmiştir.

Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü tarafından Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası (GEPA) yayınlanmıştır. Buradaki bilgilere göre yıllık m2’ye düşen toplam güneş enerjisi radyasyonu farklı renklerde gösterilmiştir. Ayrıca aylara göre güneşlenme süreleri de tespit edilmiştir.

Güneş Enerjisi Potansiyeli Atlası (GEPA)

Türkiye’de güneş enerjisinin de dahil olduğu Yenilenebilir Enerji Kaynakları (YEK) ile ilgili yasal zemin 2005 yılında çıkarılan kanunla hazırlanmıştır. Bu kanunda yayınlanan listede 2020 yılına kadar kaynağına göre uygulanacak elektrik fiyatları belirlenmiştir.

Belirlenen fiyatlardan anlaşıldığı üzere, güneş enerjisinden elektrik üretimi teşvik edilmektedir ki bu yaklaşımın doğru olduğunu kabul etmek gerekir. Güneş, yenilenebilir veya bir başka deyişle tükenmez bir enerji kaynağıdır.

                Kaynak: 5346 numaralı kanun                                                              Türkiye Güneşlenme Süreleri (Saat)

Değerlendirme ve Sonuç

Güneş enerjisi elde etme ve ondan yararlanma açısından Türkiye’nin coğrafi koşulları ve iklimi uygundur. Ancak azami koşullarda güneş enerjisinden nereye kadar yararlanılabilir? Başka bir deyişle enerji ihtiyacımızın en fazla ne kadarını güneşten ve diğer yenilenebilir kaynaklardan sağlayabiliriz? Öncelikle, bu soruların yanıtlarını bilimsel verilere dayanarak ortaya koymakta yarar vardır.

Mimarlar ve Mühendisler Odası (MMO) verilerine göre, Türkiye’nin brüt güneş enerjisi potansiyeli 87,5 MTEP olarak belirtilmektedir. Bunun 26,5 MTEP’i ısı üretimine 8,75 MTEP’i ise elektrik enerji üretimine elverişli miktarlardır. Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığınca 2017 yılı itibarıyla Türkiye’nin elektrik enerjisi tüketiminin 294,9 milyar kWh (25,3 MTEP) olduğu açıklanmıştır. Basitçe bu rakamların karşılaştırılmasından da anlaşılabileceği gibi tüm elektrik tüketiminin güneş enerjisinden karşılanması mümkün değildir. Kaldı ki, sadece rakamlar açısından değil tüm kapasiteden faydalanmak için güneş panellerinin kaplayacağı alanın da ekonomikliği, verimliliğinin de hesaba katılmasının gerekliliği tartışmasızdır. Öyleyse hep vurgulandığı gibi, enerji kaynaklarını ve çeşitliliğini artırmak zorunludur.

Ülkemizin enerji ihtiyacı her geçen gün artmakta ve fosil (kömür, petrol, doğalgaz) birincil enerji üretim kaynaklarının büyük çoğunluğunu dışarıdan karşılanmaktadır. Enerjide dışarıya bağımlılığı azaltmak ve yerli kaynaklara yönelmek büyük önem arzetmektedir. Aynı şekilde, yenilenebilir enerji kaynaklarından daha fazla enerji elde etmek için Türkiye’nin mevcut coğrafi ve fiziki koşularından yararlanacak şekilde güneş enerjisi yanında rüzgâr, biokütle ve jeotermal kaynaklara yönelmesinin gerekliliği açıktır.

Kaynakça

1. http://www.enerjienstitusu.com/enerji-nedir-101/ , Erişim: 25 Nisan 2018.
2. http://www.enerjiatlasi.com/ulkelere-gore-gunes-enerjisi.html , Erişim: 25 Nisan 2018.

      3. https://www.enerji.gen.tr/dunyada-gunes-enerjisi.html , Erişim: 25 Nisan 2018.

4. http://www.yegm.gov.tr/MyCalculator/Default.aspx , Erişim: 25 Nisan 2018.
5. http://setav.org/assets/uploads/2017/04/YenilenebilirEnerji.pdf , (KARAGÖL Erdal Tanas, KAVAZ İsmail, Dünyada ve Türkiye’de Yenilenebilir Enerji, Analiz, SETA | Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, Nisan 2017 Sayı: 197).
6. T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Gunes ), Erişim: 13 Haziran 2018.

7. https://www.teknoraysolar.com.tr/gunes-enerjisi-santrali-nedir/ , Erişim: 24 Nisan 2018.

8. COŞKUN İbrahim, Türkiye’de Nükleer Enerji, Anka Enstitüsü, 09 Kasım 2016, http://ankaenstitusu.com /turkiyede-nukleer-enerji/, Erişim: 25 Mayıs 2018.
9. COŞKUN İbrahim, Türkiye’nin Enerji Enerji Geleceği, Anka Strateji Dergisi, Mayıs-Haziran 2018, Sayı:7, sf.64-68.
10. KAPLUHAN Erol, Yrd. Doç. Dr., 2014, http://dergipark.gov.tr/download/article-file/231256 , Erişim: 03 Haziran 2018.
11. https://www.mmo.org.tr/basin-aciklamasi/turkiyenin-gunes-enerjisi-potansiyeli-degerlendirilmeyi-bekliyor , Erişim: 04 Haziran 2018.
12. 18/5/2005 tarih ve 25819 sayı ile Resmi Gazete’de yayınlanan 5346 numaralı ‘’Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanun’’.